Türk mitolojisinde yer alan kötü karakterlerden birisidir Albastı… Lohusa kadınların ve bebeklerin korkulu rüyası Albastı, Türk coğrafyası ve İç ve Doğu Anadolu’da varlığını hala devam ettirmektedir.
Al, Ak Karısı, Albas, Albis, Albız, Almıs gibi isimler ile de anılan Albastı ile ilgili şu bilgiler aktara gelmiştir günümüze…
Türk Dünyası’nın başat kötü ruhu olan Albastı, lohusa kadını ve bebeği öldürüp ciğerlerini suda kaynatıp yemek isteyen bir mitolojik varlıktır.
Kırgız, Kazak ve Başkurtlar’a göre Albastı, Kara ve Sarı Albastı olarak ikiye ayrılmaktadır. Sarı Albastı, fazla sıkıntı yaratmayan türdür. Alt düzey de şaman ve hoca dua ve törenler ile insandan ve çevresinden def edilebilir. Ama öyle muzip denilen bir tür ki; tekrar dönüp eğlenmek için korkutma yoluna gidebilirler.
Kara Albastı bu kadar muzip, eğlence düşkünü, kolay bir varlık değildir. Adı gibi kara, vakur, ciddi, iradesi kuvvetli bir varlıktır. Onlardan kurtulmak için ancak, onları iyi tanıyan, onlar hakkında eğitim almış (ocak eğitiminden geçmiş) kişilere başvurulabilir.
Sarı Albastı, sarı keçi, tilki şeklinde insanlara zuhur ederler. her ne kadar lohusa kadının ciğerini söküp alsalar da ocaklı tarafından ciğeri tekrar bırakması sağlanır. Ocaklılar için fazla zorluk çıkartmayan yukarıda da belirttiğimiz gibi daha çok eğlence yönüne bakan varlıktır Sarı Albastı…
Albastı’nın kovulması için baksı kopuzu ile şu büyülü sözleri söyler:
“Ey, Albastı zalim,
Koy ciğeri yerine,
Zavallının canın iade et,
Sözümü tutmazsan,
Bana hürmet etmezsen,
Gözlerini çıkarırım…”
Bu sözler günümüz Anadolu’sunda cin çıkarma, musallat olma durumlarını çözme ritüellerinde kendilerine cinci tabir edilen kişiler tarafından da kullanıldığı hemen dikkati çeker. Kelimelerin bazıları dini motif taşıyan ifadeler ile değişmiştir.
Albastılar, çoğunlukla, karanlık, harabe, kir ve pisliğin hakim olduğu yerler de yaşar. Kullanılmayan evler, ıssız dağ ve vadiler de eğlenirler, çeşitli şekillere bürünüp insanları korkuturlar. Fergana Özbekleri, Albastıyı saçı başı dağınık yaşlı pejmürde bir kadına benzetirler.
Albastı ile ilgili ilginç bir inanışta Şamanlık inancına bağlı Tuba Urenha Türklerine aittir. Tuba Türkleri, Albastı’nın türeyişini evlenmeyen bir kızdan olduğunu, bunların kumsal ve kayalıklarda yaşadığı ve keçi gibi ses çıkarttığına inanırlar.
Konya ve çevresinde loğusa kadın ve bebeği yalnız bırakılmaz Albastı’nın hışmına uğramamaları için… Eğer bir şekilde kadın ya da bebek yalnız kalacaksa başlarının yanına süpürge konur. Doğu Anadolu’da ise, Albastı’nın erkek at, çelik ve mavi boncuktan korkup kaçtığına inanılır ve kendisinden bu objeler ile korunulur.
Yazı içinde yer alan bazı bilgiler için Bahattin USLU’nun Türk mitolojisi adlı kitabından yararlanılmıştır.
