28 March 2024 Gelecek Geçmişin Ürünüdür

Türk mitolojisinde Ayaz Ata figürü var mı?

Kadim inanç sistemlerinin ortak noktasını Güneş’in hareketleri oluşturmuştur. Güneş’in günlük doğuş ve batışı, yıllık mevsimsel hareketi inanç sistemini şekillendirmiştir.

Güneş, insanlara, doğuşu ile diriliği, batışı ile ölümü ifade etmiştir.

Güneş, yılın iki döngüsü ile insanın bilinç dünyasını şekillendirmiştir.

Günümüz takvimi ile 21 Aralık’ta gecenin en uzun gündüzün en kısa olduğu dönemde Güneş, karanlığa bürünüp dünyaya fazla görünmediği için insanlar, Güneş’in küsüp gittiğini düşünmüş ve tekrar dönmesi, yeniden kendilerine bereket, zenginlik vermesi için ritüeller düzenlemiştir.

Bu düşün tarzı ve uygulamalara Mezopotamya, Anadolu, Mısır, Türk ve daha birçok uygarlıklarda karşılaşırız.

Güneş’in doğayı canlandırması, ekinleri büyütmesi, hayvanların çoğalmasına katkısı kısacası yaratıcı özelliğinin olduğunun düşünülmesi onu baş tanrı yapmıştır.

Dumuzi ile İnanna'nın evlenmesi
Sümer inancında İnanna ve Dumuzi’nin evlenmesi ile Güneş yeryüzünü ısıtmaya ve doğanın canlanmasını sağlar.

Sümer mitolojisinde Dumuzi, Hitit mitolojisinde Kaybolan Tanrı Telipinu, Yunan mitolojisinde ise Adonis olarak geçen tanrılar, güneşle özellikle de ekinoks dönemlerine eşitlenmiştir. Bahsedilen tanrıların kaybolması, yeryüzünün karanlığa gömülmesine, ortaya çıkması ile de doğanın yeşillenmesi, toprakta canlılığın başlaması, mutluluğun artmasını sağlıyordu.

Türk inanç sisteminde doğa ruhları

Kadim Türk toplumlarında Gök Tengri baştanrı olarak görülür ve her şeyin yaratıcısı, düzenleyicisi ve idarecisi kendisinin olduğuna inanlırdı.

Her ne kadar tek tanrı inancının temellerinin var olduğu görülse de atalar ruhu ve doğa ruhlarının varlığının kabulü tek inanç sistemini paganlaştırmaktadır.

Doğanın koruyucu ruhları (iyeler), tanrı olarak sistemde yer almamakla beraber, bu koruyucu ruhlar (toprak, dağ, ağaç, su ruhları) doğanın işleyişini yöneten, kuraklık, sıcaklık, soğukluk,canlılık, bereket ve çoğalmayı sağlamakta idiler.

Mezopotamya odaklı doğanın canlanması, karanlığa gömülmesinde tanrıların etkisi Türklerde görülmemektedir.

Türk mitolojisinde koruyucu ruh Ayaz Ata’nın varlığı

Yukarıda da belirttiğimiz gibi kadim Türk inancında doğaya tanrılar tarafından müdahale edilmemekteydi. Doğa da, iye yani doğa ruhlarının etkisi vardı. Doğanın canlanması, ateşin harlanması, hayvanların ve bitkilerin çoğalmasının başlaması geniş bir coğrafi alana dağılan Türk boylarında değişik takvim günlerinde bahar bayramı olarak kutlandığını söyleyebiliyoruz.

Hakas Türkleri, 22 Haziran’da Kün Pazı (Gün Başı) ya da Çıl Pazı (Yılbaşı), Saha Türkleri, Isıah Bayramı, haziran aylarında kutlanmakta idi. Günümüzde, Türk dünyasının hemen her yerinde kutlanan Nevruz, 21 Mart tarihindedir.

Sadece kış dönümünde kutlanan Nartugan Bayramı (25 Aralık’ta başlar yaklaşık bir hafta sürer) Keräşenlerde, Mişärlerde ve Çeptsa Tatarlarında kutlanır.

Nartugan Bayramı’nın kutlanma tarih aralığına baktığımızda bu bayram Güneş’in en dip yerinden yeniden yükselişe geçtiği, gündüzlerin uzamaya başladığı döneme denk gelmektedir. Yani Dumuzi, yerin altından yeryüzüne çıktığı zaman dilimidir. Güneş, etkisini artırmaya başlamaktadır.

Bu etkinlik, Hristiyan aleminde Noel olarak bilinmekte ve Hz. İsa’nın doğumu kutlanmaktadır.

Noel ile özdeşleşen Noel Baba karakterini artık bilmeyen yok gibidir. Hediyeler ile çocukları mutlu eden geyiklerin çektiği kızağında gökyüzünde yolculuk yapan ak sakallı tonton dede olarak betimlenen Noel Baba, İskandinav mitolojisinden doğduğunu söyleyebiliriz.

Noel Baba, güneşin artık yükselmeye başlayacağını, karanlık günlerin azalacağını yeni bir doğumun başlayacağını müjdeleyen bir kahramandır özellikle Hristiyan folklorunda…

Son yıllarda Noel Baba figürüne eşit bir Türk figürü, sosyal medya da dolaşmaya başladı. Ayaz Ata adı verilen bu bir nevi koruyucu iye, Noel Baba gibi kızak üzerinde ak saçlı ak sakallı tonton tasviri yapılmaktadır. Ancak, bu figür şiimdiye kadar Türk mitolojisinde duyulmuş değildi.

Ahmet Taşağıl, "Ayaz Ata ne efsanedir ne de gerçektir. O sadece uydurmadır. Ahmet Taşağıl, "Ayaz Ata ne efsanedir ne de gerçektir. O sadece uydurmadır.
Ahmet Taşağıl, “Ayaz Ata ne efsanedir ne de gerçektir. O sadece uydurmadır.”

Ayaz Ata, unutulmuş ya da unutturulmuş Türk doğa iyesi miydi?

Türk dünyası üzerine yaptığı çalışmalar ile tanınan Prof. Dr. Ahmet Taşağıl, Türk dünyasında, Ayaz Ata’nın varlığının söz konusu olmadığını söyledi.

Prof. Dr. Ahmet Taşağıl, Youtube üzerinde katıldığı “Arif’e Tarih Gerek” programında kendisine yöneltilen Ayaz Ata sorusuna şöyle cevap verdi.

Arif'e Tarih Gerek Youtube programı_Ahmet Taşağıl

“Ayaz Ata ne efsanedir ne de gerçektir. O sadece uydurmadır. Bunun ideolojik olduğunu düşünüyorum. Eski Türklerde hiçbir tarihi metinde destan metinlerinde Ayaz Ata geçmez. Rusya’da Hristiyanlaşan Türk toplumlarında görülür. Noel Baba’yı Türkleştirmenin ne anlamı var. Anadolu’ya ait hatta kökleri Friglere kadar giden bir konu…”

Nardugan Bayramı’nın da olmadığını dile getiren Taşağıl, olmayan şeylere inanmak kimseye bir şey kazandırmaz. Fayda sağlamaz. Ayaz Ata ve Nardugan’da yoktur” dedi.

Banner
Benzer Yazılar

Türk Mitolojisinde Kurt Kurtarıcı ve Rehberdir

3 Mayıs 2021

3 Mayıs 2021

Her ulusun mitolojisinde hayvan totemleri vardır. Türk ulusunun mitolojisinde de birçok hayvanın varlığını görmekteyiz. Bu hayvanların başında Türk ulusunun zor...

Yaramazlık Yapan Çocukları Cezalandıran Krampus Gecesi Şeytanı

3 Aralık 2020

3 Aralık 2020

Avrupa’nın bazı yörelerinde Hristiyanların 6 Aralık tarihinde kutladıkları Aziz Nicholas Günü‘nde,  yaramazlık yapan çocukları cezalandırdığına  inandıkları bir şeytan varmış. Bu...

İskandinav Tanrısı Odin’de Türk İzleri

4 Aralık 2021

4 Aralık 2021

İskandinav panteonunda tanrıların tanrısı, savaş ve bilgelik tanrısı Odin’de Türk izleri görüldüğüne dair iddialar ele alınıyor. Mitolojide İskandinav dünyasının Zeus’u...

Pers mitolojisinde yükselen güneş tanrısı Mithra

21 Mayıs 2022

21 Mayıs 2022

Mithra, Hint-Avrupa halkının en az iki kolunda, yani İranlılar ve Hint-Aryanlarda ortak olan bir tanrıydı. Mithra ayrıca antik Hint-İran mitolojisinde...

Yunan Tanrısı Apollon’u Tasvir Eden 2000 Yıllık Mühür Kudüs’te Bulundu

8 Kasım 2020

8 Kasım 2020

Yunan tanrı panteonunda müziğin, sanatların, Güneş’in, ateşin ve şiirin tanrısı, Apollon‘un tasvir edildiği 2000 yıllık mühür Kudüs’te bulundu. Olympos Dağı’nın...

Türk Tarihinde ki İlk Kadın Hakan “İskit Kraliçesi Tomris Hatun”

3 Ekim 2020

3 Ekim 2020

MÖ VIII. yüzyılda tarih sahnesine çıkan ve MS II. yüzyıla kadar hâkimiyetlerini devam ettiren İskitler de doğuda Çin Seddi’nden batıda...

Dünyanın İlk Güzellik Yarışması Kaz Dağlarında Yapıldı

27 Ekim 2020

27 Ekim 2020

Dünyanın ilk Güzellik yarışması İda Dağı (Kaz Dağı) eteklerinde Paris’in hakemliğinde Aphrohite, Hera ve Athena arasında yapılmıştır. Mitoslarda İdaios ve...

Hristiyanlık Öncesi İskandinav Dinine Yeni Yorum

26 Şubat 2021

26 Şubat 2021

Hristiyanlıktan önceki İskandinav dini hakkında yapılan araştırmalar İskandinav dininde düşünülenden çok fazla çeşitlilik olduğunu gösterdi. Stockholm Üniversitesinin yaptığı 10 yıllık...

Friglerin yeniden doğuş tanrısı Sabazios

10 Nisan 2023

10 Nisan 2023

Sabazios, Frig mitolojisinde doğa, tarım ve bereket tanrısı olarak tapınım görür. Aynı zamanda Trakya ve Makedonya mitolojisinde de yer alır....

Vikingler, Kıyameti Önlemek İçin Volkanik Mağaraya Devasa Bir Tekne Oydular

26 Nisan 2021

26 Nisan 2021

Arkeologlar, Vikinglerin Ragnarök ile yani tanrıların öldürüldüğü ve dünyanın alevler içinde kaldığı hikaye ile ilişkilendirilen İzlanda da bir mağarada da...

Cinlerin Kralı Şemharuş’un Dağı: Toubkal

14 Ağustos 2022

14 Ağustos 2022

Fas’ta 4167 metrelik yüksekliği ile tüm Kuzey Afrika ve Arap dünyasının en yüksek dağı olan Toubkal, Berberi dilinde “Her Şeyi...

Yazın gelişi Türklerde Hıdırellez Çinlilerde Yaz Başlangıcı Günü olarak kutlanıyor

7 Mayıs 2023

7 Mayıs 2023

Hıdırellez, Hızır ile İlyas peygamberin çektikleri hasret ateşini söndürdükleri gün olarak bilinir. Hıdırellez 5-6 Mayıs tarihlerinde kutlanır. İki dostun sadece...

Yaratılış Destanı “Türk Mitolojisi”

12 Ekim 2020

12 Ekim 2020

Türkler dünyanın en eski kültürüne sahip ırklardan biridir. Bu yüzdendir ki kendine ait mitolojik inançlarının olmaması düşünülemez. Mitolojinin en belirleyici...

Tanrıçaların Meyvesi Nar

10 Nisan 2021

10 Nisan 2021

Eski çağ insanı doğayı yorumlarken kişileştirme somutlaştırma yoluna gitmiştir. Anlam veremediği yada zihninde şekillendiremediği güçlere insan, hayvan ve nebattan yakıştırmalar...

Günlere İsim Veren İskandinav Tanrı ve Tanrıçaları “Odin, Thor, Frigg”

10 Ekim 2020

10 Ekim 2020

Marvels filmlerinin güzel oyuncu ve yakışıklı jönlerin dünyası Asgard sakinlerinin İskandinav Mitolojisinin gerçek kahramanları olduğunu biliyor muydunuz? Yunan Panteonunda var...

Yorumlar
Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

[mc4wp_form id=”621″]