İçindekiler
Yazı, uygarlık tarihinin başlangıcı olarak kabul edilir. Ekonomik hayatın bir sonucu olarak ortaya çıkan yazı, Mezopotamya halklarından Sümerliler tarafından bulunmuş ve geliştirilmiştir. Çivi yazısı sistemi ile başlayan Mısırlıların kullandığı piktografik (hiyeroglif) ile devam eden yazının evrim halkasına M.Ö. Sina yarımadasında Sami ırklar tarafından bulunan ve geliştirilen alfabe eklenmiştir. Alfabe, Levant bölgesinde yaşayan Fenikeliler tarafından geliştirilerek modern alfabeye dönüşmüştür.
Sina yarımadasında ortaya çıkan alfabe yazı sistemine dair bilinen en eski örnek arkeologlar tarafından M. Ö. 1450 yıllarına tarihlenen bir çömlek parçası üzerindeki yazıt – alfabenin tarihteki bilinen ilk örneği olarak değerlendiriliyor.
Sina yarımadasından M.Ö. 1850 yıllarında görülen alfabe M. Ö. 1300 yıllarında Levant’ta yayılmış ancak bu ara zaman diliminde bir örnek ele geçmemiş ve bu durumda soru işareti bırakmıştı. Ele geçen bu çömlek parçası ile alfabenin evrimindeki ara halka bulunmuş oldu.
Höflmayer, “Bu parça, İsrail’de bulunan erken alfabetik yazının en eski örneklerinden biridir”
Alfabe yazı sisteminin en eski örneğini gösteren çanak çömlek parçasının uzunluğu 4 cm’nin biraz altındadır. Kıbrıs kasesinin kenarının bir parçası gibi görünmektedir.
İç yüzey, çapraz olarak yazılmış bir avuç harf korunarak koyu mürekkeple yazılmıştır, dış yüzey ise koyu açısal bir desene sahiptir.
Uzmanlara göre, mektupların çoğu, yüzlerce yıl önce kullanılmakta olan Mısır hiyerogliflerine benziyor. Parçadaki harflerin de bu eski Mısır hiyerogliflerine dayandığını söylüyorlar.
Parçalanmış doğası çeviriyi zorlaştırsa da, araştırmacılar bunun ‘köle’ – belki birinin adının bir parçası – ve ‘nektar’ veya ‘bal’ yazdığını öne sürüyorlar.
Yazıtın anlamı bilinmemekle birlikte, alfabenin tarihini anlamada hala ‘dramatik bir etkiye’ sahiptir.
Avusturya Bilimler Akademisi’nden ve araştırmanın baş yazarı Dr.Felix Höflmayer, “Bu parça, İsrail’de bulunan erken alfabetik yazının en eski örneklerinden biridir. Sadece varlığı, Yakın Doğu’daki erken alfabenin ortaya çıkışını ve çoğalmasını yeniden düşünmemize neden oluyor” dedi.
Alfabe örneğini gösteren parça 2018 yılında bulunmuştu.
Araştırmacılar, daha önce MÖ 1800 civarında Sina’da (Mısır’da bir yarımada) gelişen alfabenin kanıtlarını bulmuşlardı, daha sonra MÖ 1300 civarında Levant’a (Batı Asya’nın Doğu Akdeniz bölgesi) yayıldı. Oradan Akdeniz’e yayılmaya başladı ve sonunda Yunan ve Latin alfabelerine dönüştü.
Bununla birlikte, alfabenin Sina yarımadasında ortaya çıkışı ile Levant’a gelişi arasındaki kanıt eksikti. Dr Höflmayer, ‘Erken alfabenin güney Levant’a yayılması genellikle MÖ 14. veya 13. yüzyıla tarihleniyordu ve o dönemde Mısır hakimiyetinin bir yan ürünü olarak görülüyordu’ dedi.
Radyokarbon tarihleme teknikleriyle incelenen bu parça, daha önce tanıtılan ilk alfabenin ortaya çıktığını ortaya koyuyor. Bulgu, alfabenin daha önce düşünüldüğü gibi Levant’a tanıtılmadığını gösteriyor.
Tel Lachish’de 1970’ler ve 1980’ler boyunca kazılar yapılmasına rağmen, 2017’de radyokarbon tarihleme yardımıyla ‘Orta ve Geç Tunç Çağı katmanlarının anlaşılmasını derinleştirmek’ için yenilenmiştir .
Parça, 2018 yılında, günümüz İsrail’in Shephelah bölgesindeki Tel Lachish bölgesinde Avusturyalı bir arkeoloji ekibi tarafından bulundu, ancak araştırmacılar keşiflerini Antiquity dergisinde daha yeni bildirdiler.
Alfabenin kimler tarafından bulunduğu tam bilinmiyor.
Erken alfabetik yazının, Kenanlılar olarak adlandırılan, Sami dili konuşan, Batı Asya nüfusunun üyeleri tarafından geliştirildiği varsayılır.
Bu insanlar, Sina Yarımadası’ndaki Serabit el-Khadim çevresindeki Mısır madencilik operasyonlarında yer aldılar.
En eski alfabenin oyulduğu eserler, 1905 yılında Mısır bilimciler Flinders ve Hilda Petrie tarafından Serabit el-Khadim platosundaki Hathor tapınağının çevresinde keşfedildi.
Kaynak: dailymail.co.uk
