İçindekiler
M. Ö. 10 bin yılından sonra insan yerleşik düzene geçmiştir. Neolitik insanı, Anadolu’da Hacılar, Boncuklu Höyük, Kuruçay, Çayönü ve Çatalhöyük’de kendisini göstermiştir. Göbeklitepe’nin yerleşik düzenin ilk örneğimi yoksa sadece tapınak alanımı o konuda tartışmalar hala devam etmektedir. Anadolu’da birçok örneği olan neolitik yerleşimleri Avrupa’da fazla görülmemektedir. Fakat son zamanlarda gerçekleştirilen kazı çalışmaları Avrupa kıtasında da belli noktalarda neolitik dönem yerleşmeleri ortaya çıkarılmıştır. Bu çalışmalardan birisi İngiltere’de Kuzey Yorkshire yapılan arkeolojik kazıdır.
İngiltere’nin Kuzey Yorkshire da yapılan kazılarda arkeologlar, neolitik dönemine ait Batı Avrupa’daki en eski tuz işleme sahalarını ortaya çıkardılar.
Arkeologların ilk bulgu değerlendirmelerinde “Neolitik insanların Stonehenge’in inşasından yaklaşık 6.000 yıl önce İngiltere’de tuz üretmekte oldukları” düşüncesini öne sürdüler.
Bilinen en eski tuz üretim sahası
Kuzey Yorkshire’daki Street House çiftliğindeki bir alanda yapılan kazılar, İngiltere’de şimdiye kadar bulunan en eski tuz üretim sahasının ve Batı Avrupa’da türünün ilk örneklerinden birinin M.Ö.3800 yılına kadar uzanan kanıtlarını ortaya çıkardı.
Loftus yakınlarındaki bir kıyı şeridinde bulunan bir alanda ortaya çıkarılan buluntular arasında üç ocak, kırık neolitik çanak çömlek parçaları, bazılarında hala tuz birikintileri içeren bir hendek, şekillendirilmiş taş eserler ve bir depolama çukuru yer alıyor – hepsi de tuz işlemenin önemli kanıtları.
Sherlock: “buluntular tek kelime ile muhteşem ve ulusal öneme sahip”
Kazıya öncülük eden arkeolog Steve Sherlock’a göre , buluntular tek kelime ile “muhteşem ve ulusal öneme sahip”. Sherlock, keşifle ilgili olarak “Britanya’da çok sayıda bronz çağı tuz işleme sahası bilinmektedir ve bunların en eskisi MÖ 1400’lere kadar uzanmaktadır. Ancak kıta Avrupası’nda, özellikle Polonya ve Balkanlar’da neolitik tuzlar bulunsa da, Birleşik Krallık’ta buna benzer hiçbir yer bilinmiyordu” dedi.
Bu kadar net konuşmak için biraz beklediğini dile getiren Sherlock; “keşfin neolitik çağa bakış açımızı değiştirebilir demem için güven kazanmam biraz zaman aldı. Ancak antik tuz üretimindeki diğer akademik uzmanlardan aldığım paylaşımlar ve sonrasında hepsi bunun neolitik tuz işçiliğinin kanıtı olduğu ve son derece önemli olduğu görüşüne sahip olunca bu yargıyı ilan ettim” ifadesini kullandım
Araştırma hakemli dergi Antiquity’nin Haziran sayısında yayınlandı.
Yerleşimlerini oluşturmak için meşe ve karaağaç ormanlarını temizleyen Sherlock, o sırada Street House sitesini kullananların “öncüler” gibi olduğunu söyledi. Sherlock, bölgede bulunan çömleklerin MÖ 4.000 civarında kuzey Fransa’dan göç eden insanlar tarafından tanıtılan bir türden olduğunu ve “tuzla işleme teknolojisinin muhtemelen bu göçmen insanlarla birlikte geldiğini” söyleyerek şu bilgileri aktardı.
“Street House’da bulunan çanak çömleklerle ilgili daha önceki araştırmalar, süt ürünlerinin varlığını gösteren ve avcı toplayıcılıktan mahsul yetiştirmeye ve hayvan beslemeye dayanan daha yerleşik bir çiftçilik yaşam tarzına geçen bir toplumu öneren lipid birikintilerini göstermişti.
Kış boyunca kullanılmak üzere gıda maddelerinin korunmasına izin verdiği için tuz, o zamanlar nadir ve çok değerli bir mal oluyordu. “Tuzu kontrol edip yönetebilen ve dağıtabilen insanlar genellikle toplumun daha zengin unsurlarıdır” dedi. Sokak Evi’nde kazılan dönemden kalma diğer yapılar – bir cairn, morg yapısı ve ev de dahil olmak üzere – gelişen bir topluluğa işaret ediyor.”
Sherlock, erken neolitik insanların yakınlardaki plajlarda deniz suyu toplayacağına ve burada yoğun bir tuzlu suya buharlaşmasına izin verileceğine inanıyor. Bu daha sonra işleme alanına taşındı ve tuzlu su tencerelerde ısıtılmadan önce tuzlu su çukurunda saklandı ve daha sonra tuz topaklarını geri almak için kırıldı. Bunların daha sonra başka mallarla takas edilmesi muhtemeldir.
Sherlock, karşılaştırılabilir hiçbir erken neolitik bölgenin bulunmamış olmasının, aradan geçen altı bin yıldaki yükselen deniz seviyeleri ve kıyı erozyonundan kaynaklanıyor olabileceğini söyledi.
Bu keşif, “[erken neolitik insanların] çiftçilik yapma, yemek hazırlama ve pişirme becerisine bakışımızı değiştirdiğini belirten Sherlock, “Bu endüstriyel sürecin nasıl işlediğine ve nasıl pazarlandığına ve dağıtıldığına dair dinamikler hakkında düşünmemiz gerekiyor. Bu insanların – çiftçi olarak – belli bir düzeyde endüstriyel işleme uygulayan ve bu ürünü bir alana dağıtan insanlara bakış açısını değiştiriyor” dedi.
Kaynak: theguardian
