2 December 2023 Gelecek Geçmişin Ürünüdür

19. Yüzyılda Sözde Frenoloji Bilimi Neden Cadıların Kafataslarını İnceledi? Bu ‘Şarlatanlık mı Yoksa Bilim mi?’

19. yüzyılda İskoçya’da, Fife merkezli bir antikacı, tartışmalı sözde frenoloji biliminin (insanın özyapısını ve zihinsel yetisini kafatasının dış yapısına, dış biçimine bakarak inceleme.) ön safındaydı.

Joseph Neil Paton, Dunfermline da doğan, tasarımları ölümünden sonra Londra’daki Victoria and Albert müzesi tarafından satın alınan ve çocuklarının kendileri de tanınmış sanatçılar olmaya devam eden derin dindar, heykeltraş ve şam (damask) tasarımcısıydı.

Bununla birlikte, 19. yüzyıl dokumacı ve antikacı Joseph Neil Paton hakkında daha az bilinen şey, büyücülükle ilişkili merakların tutkulu bir koleksiyoncusu olması ve frenoloji biliminin yeni doğan bu ‘bilimi’ teşvik etmede aktif bir rol oynamasıdır.

Joseph Neil Paton

Frenoloji bilimi kişinin kafasının şeklinden onun karakterini, kişiliğini ve suça yatkınlığını belirleme iddiasında olan bir teoridir. Alman doktor Franz Joseph Gall tarafından 1800’lerde geliştirilmiş ve 19.yüzyılda çok popüler bir teori olmuştur.

Paton, Dunfermline’daki evinde bir çok önemli insan tarafından ziyaret edilen ulusal öneme sahip özel bir müze yaptı. Sergiler arasında Robert the Bruce’a ait 1310 tarihli bir masa ve kraliyet hanelerinden diğer mobilyalar ve hatıralar vardı.

Bununla birlikte, frenolojiye olan aktif inancı, frenolojinin ‘bilimini’ sadece hayranlık nesnesi olarak değil, aynı zamanda uygulama ve kanıtlama konusu olarak da kullandığı ‘cadılar’ gibi tarihsel olarak önemli kafatasları edinme dürtüsünü açıklıyordu.

Paton, koleksiyon çıkarlarına hizmet etmek için Fife’nin her yerinde mezarların soyulması için para ödedi.

Elde ettiği en dikkate değer kafataslarından biri, talihsiz yerli bir kadın olan Lilias Adie’ye aitti. 1704’te sorgulama sırasında ölmüş ve batı Fife’deki Torryburn sahiline gömülen “Torryburn cadısıydı”.

Lilias Adie’nin nasıl göründüğüne dair, Dundee Üniversitesi’ndeki araştırmacılar tarafından oluşturulan bir görüntü.

1852’de, o dönemin paranoyak batıl inançlarına uygun olarak, ölülerin mezarın ötesinden geri dönmesini engellemek için tasarlanmış yarım tonluk bir levha ile mühürlenmiş olan – İskoçya’nın bilinen tek Reverant mezarının açılışını yaptırdı.

Fife Konseyi, “1704’te işkenceden ölen ve Torryburn sahiline gömülen, Fife’da cadı olmakla suçlanan Lilias Adie’nin üzücü hikayesi iyi biliniyor, ancak daha az bilinen şey 1852’deki mezarının çıkarılması hikayesi” diyor arkeolog Douglas Speirs.

Ülke çapındaki gazetelerde ‘Torryburn’deki bir partinin, ünlü bir yerel antikacıyı ona bir cadının kafatasını sunarak onu memnun etme arzusuyla harekete geçirdiği ve ünlü ” Lilly Eddie’nin” kalıntılarını kazdığı bildirildi.

Fife Belediyesi arkeoloğu Douglas Speirs, Torryburn’deki Lilias Adies mezarını işaretleyen levhada.

“Hikayenin aktarılması, 19. yüzyılın ortalarında Fife’de frenoloji konusundaki görüş farklılığını mükemmel bir şekilde karşılaştırıyor.

“Yerel antikacı, Dunfermline’dan Joseph Neil Paton, bir sanatçı ve bir koleksiyoncuydu, ancak akademisyen değildi, frenolojiye tuhaf bir biçimde kendini adamıştı.
Kafatasını ele geçirerek, hiç şüphesiz içinde Lilias’ın bir cadı olarak karakterinin kanıtını görmeyi bekliyordu.

“Öte yandan, gazetenin editörü, bir cadı kafatasının uzun bir eğri burunun kanıtını ortaya çıkarması gerektiği şeklindeki tuhaf fikrini öne sürerek, alaycılığın içinde frenoloji dilini kullanarak Paton’u ustaca ve kurnazca kandırıyordu.”

Bay Speirs, Joseph Neil Paton’ın frenolojiye olan takıntısının, karakterinin tuhaflığının çoğunu yansıttığını söyledi.

Bir entelektüelden ziyade bir sanatçı ve bir antikacıdan daha çok bir koleksiyoncu, tasavvuftan ziyade saplantılı ama kötü tanımlanmış bir manevi inancı vardı.
1884 yılında, St. Andrews Üniversitesi’nde yeni kurulan Fifeshire Tıp Derneği’nin ilk başkanı olan Dunfermline’dan Dr. William Barrie Dow, Lilias Adie’nin kafatasını Paton’un oğlu Waller Hugh Paton’dan satın aldı.

Joseph Neil Paton’ın ilgisi, bir cadının kafatasının bilimsel çalışmasıydı. Frenoloji, bu tarihe kadar bir sahte bilim olarak tamamen çürütüldü.

To go with story by Michael Alexander. Fife Council archaeologist Douglas Speirs talking about history of phrenology Picture shows; Phrenology bust at Old Edinburgh University Anatomy museum . Old Edinburgh University Anatomy museum . Courtesy Edinburgh University Date; 2004

Lillias Adie’s, koleksiyonundaki tek Fife kafatası değildi.

Şarkıda ölümsüzleştirilen trajik Falkland güzelliği Jenny Nettles’ın da dahil olduğu en az iki kişi daha vardı.

Paton, kafatasının intihar eden birinin kafatası özelliklerini ortaya çıkarabileceğine inanıyordu.

“Lilias Adie’nin kafatası, bir cadının kafatası özelliklerini ortaya çıkarmak için frenolojiyi kullanma fırsatını sağladıysa, Jenny Nettles’ın kafatası, intihara verilen dikkate değer bir tarihsel figürün kafatası özelliklerini ortaya çıkarmak için frenolojiyi kullanma fırsatı verdi.”

Frenoloji tartışması, İskoçya’nın bilim camiasını 19. yüzyılın büyük bir bölümünde ikiye böldü ve antropoloji, arkeoloji ve tarihe büyük ölçüde yayılmış, akıldan büyücülüğe kadar her şeyi açıklamak ve ırkçılıktan emperyalizme kadar her şeyi meşrulaştırmak için kullanılan bir konudur.

Geçmişteki pek çok toplum elbette bir bireyin görünüşü ile karakteri arasında bağlantılar önermişti.

Zopyrus gibi antik Yunan şairleri konuya değindi. Aristo gibi Yunan filozofları buna inanıyordu.

Çinliler, 11. yüzyılda yüz okuma ‘bilimine (fizyonomi) güçlü bir şekilde inanırken, John de Rhetan 1500’de Venedik’te çok belirsiz bir tıbbi inceleme yayınladı ve bu daha sonra yapılacak olanların çoğunun kaynağı olduğu gösterilebilir. Frenolojinin modern kurucusu Franz Joseph Gall’in araştırması olarak geçti.

Gall’in dersleri 1802’de Avusturya hükümeti tarafından din için tehlikeli olduğu gerekçesiyle yasaklandığında, kranyoloji teorisini Avrupa çapında tanıtarak daha da geliştirmesine yardımcı olan, sadık genç öğrenci asistanı Johann Gaspar Spurzheim’dı. (Çeşitli insan ırklarında kafa (kranyum)’nın büyüklük, biçim ve diğer özelliklerini karşılaştırmalı olarak inceleyen bilim dalı; kranyoloji)

2004 dolaylarında Old Edinburgh Üniversitesi Anatomi Müzesi’ndeki kafatasları.

Spurzheim’ın frenolojik teorilerinin 1814’te İngilizce olarak ilk yayımlanmasından itibaren, bu fikir alay edildi ve neredeyse eşit ölçüde övüldü, bilgili alay ediyor ve saf olan övgüler yapıyor.

Bugün Edinburgh Üniversitesi’nin yaklaşık 12.000 nesneden oluşan etkileyici Anatomik Müzesi’ne ev sahipliği yapıyor. Konu Edinburgh’daydı ve tüm Avrupa’nın gözü buradaydı. Konu dönemin en hararetli tartışmasıydı ve en yaygın haliyle İskoçya’nın her yerindeydi.

İronik bir şekilde, 19. yüzyılın başlarındaki Edinburgh bilim topluluğunun frenolojiyi gerçekte reddetmesinin enerjisi ve coşkusu aslında konuya ışık tutmaya hizmet etti.
Ancak, astroloji, burçlar ve falcılık gibi, hiçbir bilim onu ​​ortadan kaldıramadı ve 1840’larda Britanya’da popülaritesi azaldığından, 19. yüzyılın sonuna kadar kayda değer bir popülerliğe sahip olduğu Amerika’da yeniden su yüzüne çıktı.

Hatta 19. yüzyılın ikinci yarısında İngiltere’de bir geri dönüş yaptı ve İngiliz Emperyalist yayılmasını ve ırkçılığını haklı çıkarmak için bilim olarak gösterildi.

“Ama nihayetinde, bilgili bilim onu ​​terk etti ve bunun yerine antropometri, kriminoloji ve psikiyatriye yöneldi.”

https://www.thecourier.co.uk/fp/nostalgia/from-the-archives/1668244/halloween-fifes-links-to-19th-century-phrenology-explored-as-archaeologist-asks-was-it-quackery-or-science/ Sitesinden çeviri yapılmıştır.

Banner
Benzer Yazılar

Tüm Neandertaller Erkek Değildi “Sheanderthal”

13 Ocak 2021

13 Ocak 2021

Zamanın lahitinden çıkan ilk Neandertal yüzü bir kadına aitti. 1848 Cebelitarık’ta Forbes taş ocağında bulunmuştu. İlk tanınan Neandertal, Alfred Russel Wallace...

Dara Antik Kenti’nde daha önce görülmeyen ampulla bulundu

11 Ocak 2022

11 Ocak 2022

Ampulla, antik dönemlerde Hristiyan hacıların kutsal merkezleri ziyaretleri sırasında oradan getirdikleri koku kaplarına verilen genel isimdir. Birçok antik dönem kent...

Kayıtlara Geçen En Eski Jinekolojik Tedavi

23 Aralık 2020

23 Aralık 2020

Bilim insanları yaptıkları son araştırmalarda 4000 yıl öncesine ait bir mumyada antik mısır tıp papirüslerinde yazdığı gibi bir tedavi uygulamasıyla...

Antik Yunan Filozofu Hypatia’nın Hüzünlü Hikayesi

28 Şubat 2021

28 Şubat 2021

Antik Yunan akademisindeki az sayıdaki kadınlardan biriydi, İskenderiyeli Hypatia. Doğum tarihi için M.S. 350 tarihi söylense de tam olarak kesin değil...

Bolu’da işçiler Roma Dönemi lahit buldular

30 Ekim 2022

30 Ekim 2022

Bolu’da bir inşaatın bahçe duvarının temelini kazan işçiler Roma Dönemi’nde ait olduğu düşünülen lahit ortaya çıkardılar. Bolu Tepecik Mahallesi’nde bir...

Olimpiyat oyunlarının da düzenlendiği Antakya Antik Hipodrom’unda eğlence ve oyun mekanları ortaya çıkarıldı

29 Eylül 2022

29 Eylül 2022

M. Ö. 67 yıllarında inşa edilen Roma Dönemi Antakya Antik Hipodromu’nda eğlence ve oyun mekanları ortaya çıkarıldı. Helenistik Dönem yapılarının...

Idyma Antik Kenti’nin meclis binası ve tapınağı ortaya çıkarılıyor

11 Aralık 2022

11 Aralık 2022

Gökova Körfezi’nin kuzeyinde Akyaka beldesi sınırları içinde yer alan 2700 yıllık Attika-Delos Deniz Birliği üyesi Idyma Antik Kenti’nin meclis binası...

Antik Dünya’nın en büyük lahdi Sidamara yıllar sonra Eros’una kavuştu

1 Temmuz 2022

1 Temmuz 2022

Karaman’ın Ambar Köyü’nde 140 yıl önce ortaya çıkartılan Antik Dünya’nın en büyük lahdi olarak kabul edilen Sidamara lahdinin eksik parçası...

Karacahisar Kalesi’nde Orhan Bey’in kendi adına bastırdığı sikke bulundu

14 Eylül 2022

14 Eylül 2022

Ertuğrul Gazi’nin ölümünden sonra beyliğin başına geçen Osman Bey’in ilk fethettiği Bizans Kalesi olan Karacahisar’da oğlu Orhan Bey’in kendine adına...

İlk Kadın Paleontolog Mary Anning’in Keşifleri ve Hayatı

5 Mart 2021

5 Mart 2021

İlk kadın Paleontolog Mary Anning, keşifleriyle yaşadığı dönemin tüm bilim insanlarını şaşkına çevirdi ama hiç birinden takdir yada övgü duymadı....

Çatalhöyük kazılarında 8 bin 500 yıllık ahşap merdiven parçası bulundu

12 Nisan 2022

12 Nisan 2022

Neolitik dönem ilk yerleşim izlerinin görüldüğü Çatalhöyük’te sürdürülen kazılarda 8 bin 500 yıllık ahşap merdivene ait parça bulundu. Çatalhöyük yerleşiminde...

Suaygırları Yüzünden Çıkan Savaşta Öldürülen Mısır Firavunu

17 Şubat 2021

17 Şubat 2021

Firavun II. Seqenenre Taa savaş alanında korkunç bir ölümle karşılaştı. Live Science’de yayınlanan bir habere göre Firavun ülkesini korumak isterken...

İspanya’da bulunan saç telleri Avrupa’daki en eski uyuşturucu kullanımını gösterdi

6 Nisan 2023

6 Nisan 2023

İspanya’da bir mezar alanında ele geçen 3.000 yıllık saç telleri üzerinde yapılan analizler Avrupa’da en eski uyuşturucu kullanımına dair bulgulara...

Kutsal Havariler Kilisesi’nde bir köle tarafından Tanrıya adanmış mozaik ortaya çıkarıldı

10 Ocak 2022

10 Ocak 2022

Hatay’ın Arsuz ilçesinde tesadüfen bulunan Kutsal Havariler Kilisesi’nde kazı çalışmaları devam ediyor. 2007 yılında Hataylı çiftçi Mehmet Keleş sahip olduğu...

Minos sanatının eşsiz eseri olan Pylos Combat Agate, Prehistorik çağın Davut’u olmalı

22 Kasım 2021

22 Kasım 2021

3.500 yıllık bir Yunan mezarında bulunan eser o kadar iyi tasarlanmış ki, bir Rönesans eseri kadar canlı ve gerçekçi bir...

Yorumlar
Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

[mc4wp_form id=”621″]