2 December 2023 Gelecek Geçmişin Ürünüdür

Karmaşık müzik aletlerinin doğduğu yer “İran”

Müzik, Yunanca “mousike tekhne” (Musaların Sanatı) anlamına gelen kelimeden türeyen bir sanat biçimidir.

İlk müzik aletinin nasıl ve ne zaman icat edildiği kesin olarak bilinmemekle birlikte, tarihçilerin çoğu en az 40.000 yaşında olan hayvan kemiklerinden yapılan erken flütlere işaret etmektedir. Bilinen en eski yazılı şarkı 4000 yıl öncesine dayanır ve eski çivi yazısıyla yazılmıştır.

Müzikal sesler çıkarmak için enstrümanlar yaratıldı. Ses üreten herhangi bir nesne, özellikle bu amaç için tasarlanmışsa, bir müzik aleti olarak kabul edilebilir. Peki ya karmaşık müzik aletleri?

Güneybatı İran platosunun en eski uygarlığı olan Elam’ın arkeolojik kayıtları, antik toprakların MÖ 3. binyıla kadar uzanan en eski karmaşık enstrümanların doğum yeri olduğunu gösteriyor.

Anlatılar, İran’da müziğin başlangıcının efsanevi kral Jamshid’in zamanına kadar uzandığını söylüyor. Bununla birlikte, kayaya oyulmuş oymalar da dahil olmak üzere çeşitli dönemlere ait parçalı belgeler, antik toprakların her köşesinde binlerce yıllık müzik uygulamalarına işaret ediyor.

Harp, Pers'te ortaya çıkışından MÖ 3000'e kadar 17. yüzyıla kadar birçok biçimde gelişen bir yaylı çalgıdır. Orijinal tip, Čoḡā Miš'te ve daha sonraki üçüncü binyıl mühürlerinde görüldüğü gibi kemerli arptı. MÖ 1900 civarında, dikey veya yatay ses kutuları olan açısal arplarla değiştirildiler. Kaynak: Encyclopedia Iranica
Harp, Pers’te ortaya çıkışından MÖ 3000’e kadar 17. yüzyıla kadar birçok biçimde gelişen bir yaylı çalgıdır. Orijinal tip, Čoḡā Miš’te ve daha sonraki üçüncü binyıl mühürlerinde görüldüğü gibi kemerli arptı. MÖ 1900 civarında, dikey veya yatay ses kutuları olan açısal arplarla değiştirildiler. Kaynak: Encyclopedia Iranica

Arkeologlar, doğu İran’da Oxus uygarlığına atfedilen ve MÖ 2200 ile 1750 yılları arasına tarihlenen gümüş, altın ve bakırdan yapılmış birçok trompet keşfettiler. Hem dikey hem de yatay açısal arpların kullanımı Madaktu, M.Ö. Asur saraylarında, MÖ 865 ile 650 yılları arasına tarihlenen birden fazla yatay arp tasviri de yapılmıştır.

Birkaç arkeolojik kalıntı ve Yunan tarihçilerinin yazılarından alınan bazı notlar dışında, Medler, Ahamenişler ve Partlardan oluşan klasik Pers imparatorluklarının müzikal sahnesi hakkında pek bir şey bilinmiyor.

Xenophon’un Cyropaedia’sı da Ahameniş İmparatorluğu’nun sarayında şarkı söyleyen birçok kadından söz eder.

Taq-e Bostan'da 6. yüzyıldan kalma bir Sasani kabartmasında tasvir edilen Chang oyuncuları
Taq-e Bostan’da 6. yüzyıldan kalma bir Sasani kabartmasında tasvir edilen Chang oyuncuları

Özellikle Sasani dönemi (226 CE-651) bize canlı bir müzik yaşamının varlığına işaret eden bol miktarda kanıt bırakmıştır. Sasani hükümdarı Hüsrev’in II. saltanatı, İran müziği için “altın çağ” olarak kabul edilir.

Taq-e Bostan arkeolojik alanındaki büyük bir kabartmada, müzisyenleri arasında, bir yay ve ok tutan ve bir grup arpçının ortasında bir teknede ayakta dururken gösterilmiştir. Barbod, Parkash, Azad, Nakissa, Ramtin gibi önemli müzisyenlerin isimleri ve bazı eserlerinin isimleri günümüze ulaşmıştır.

MS 7. yüzyılda İslam’ın gelişiyle birlikte, Fars müziği ve diğer Fars kültürel lekeleri, o zamandan beri “İslam medeniyeti” olarak bilinen şeyin ana biçimlendirici unsuru haline geldi.

Part İmparatorluğu zamanından kalma, Hollanda'daki Rijksmuseum van Oudheden'de bulunan lavtacı heykeli.
Part İmparatorluğu zamanından kalma, Hollanda’daki Rijksmuseum van Oudheden’de bulunan lavtacı heykeli.

Encyclopedia Iranica’ya göre, İranlı müzisyenler ve müzikologlar, Müslüman toprakların müzik yaşamına ezici bir şekilde egemen oldular. Farabi (ö. 950), Ebne Sina (ö. 1037), Razi (ö. 1209), Ormavi (ö. 1294), Şirazi (ö. 1310) ve Maraqi (ö. 1432) diziden sadece birkaçı. Erken İslam döneminin önde gelen İranlı müzik bilginlerinden.

16. yüzyılda, Safevi hanedanının (1499-1746) yönetimi altında Pers uygarlığının yeni bir “altın çağı” doğdu. Bununla birlikte o zamandan 20. yüzyılın üçüncü on yılına kadar Fars müziği, ne yaratıcı büyümenin ne de bilimsel araştırmaların gelişmek için fazla yer bulamadığı, yavaş yavaş sadece dekoratif ve yorumlayıcı bir sanata indirgendi.

MÖ 6. yüzyıldan kalma eski bir İran müzik aleti olan Karna, İran'ın güneyindeki Persepolis Müzesi'nde tutuldu.
MÖ 6. yüzyıldan kalma eski bir İran müzik aleti olan Karna, İran’ın güneyindeki Persepolis Müzesi’nde tutuldu.

Sözlü bir gelenekle sürdürülen yapı söz konusu olduğunda, klasik repertuar, topluca Fars müziğinin “radif”i olarak bilinen eski bir parça bütününü kapsar. Bu parçalar, yedisi temel modal yapılar olarak bilinen ve yedi “destgah” (sistem) olarak adlandırılan on iki grup halinde düzenlenmiştir.

Bunlar şunları içerir: Shur, Homayun, Segah, Chahargah, Mahur, Rast-Panjgah ve Nava. Kalan beş tanesi genellikle ikincil veya türev dastgahlar olarak kabul edilir. Bunlardan dördü: Abuata, Dashti, Bayat-e Tork ve Afshari, Shur’un türevleri olarak kabul edilir; ve Bayat-ı İsfahan, Homayun’un bir alt destgahı olarak kabul edilir. On iki grubun her birindeki bireysel parçalara genellikle “guşe” denir, ancak her bir fışkırmanın belirli ve genellikle açıklayıcı bir başlığı vardır. Bir fışkırma, açıkça tanımlanmış bir müzik bestesi değildir; daha ziyade, icracının doğaçlama yapması beklenen modal, melodik ve ara sıra ritmik iskelet formüllerini temsil eder. Böylece, radif sonsuz bir müzikal ifade kaynağı sunar. Temel malzemenin esnekliği ve doğaçlama özgürlüğünün kapsamı, aynı icracı tarafından iki kez çalınan bir parçayı,

Müzik tutkusu olanlar için, milletin müziğine adanmış müzelerden birinde birkaç saat geçirmeye değer. Bir örnek, İsfahan’daki Jolfa’nın Ermeni mahallesinde bulunan İsfahan Müzik Müzesi’dir. 300 bölgesel ve ulusal müzik aleti sergiliyor.

Kaynak: Tahran Times

Banner
Benzer Yazılar

İranlı arkeolog Hamidreza Karami, “toprak barajlar 2500 yıllık Ahameniş tekniğine göre inşa ediliyor”

3 Mart 2022

3 Mart 2022

MÖ 550 yıllarında Büyük Kiros’un liderliğinde kurulan Ahameniş, dönemin en önemli Pers imparatorluğudur. Büyük Kiros ile başlayan askeri fetihlerle Fenike,...

7000 Yıllık Özbaki Höyüğü Sıkıntılı Günler Yaşıyor

25 Kasım 2020

25 Kasım 2020

Tahran’ın 80 km batısında Albroz ilinde bulunan Tepe Özbaki (Özbaki Tappeh) höyüğü yeterli finansman sağlanamadığı için korunma ve restore konusunda...

Vigol Ateş Tapınağı’nda Alçı Mobilyalar Ortaya Çıkarıldı

1 Haziran 2021

1 Haziran 2021

İran’ın merkezindeki Vigol Ateş Tapınağı çevresinde gerçekleştirilen arkeolojik kazılarda oymalı bir masa ve sandalyeler de dahil olmak üzere alçıdan yapılmış...

Dünya’nın En Eski Üniversitesine Sahip Şehri Bir Müze İstiyor

14 Aralık 2020

14 Aralık 2020

Dünyanın ilk üniversite ve bilim merkezine ev sahipliği yapmasıyla tanınan Dezful, Sasani döneminde kültür ve bilimin gelişmesinde önemli bir rol...

Sasani Döneminde Var Olan Üçüncü En Büyük Ateş Tapınağı Ortaya Çıkarıldı

11 Temmuz 2022

11 Temmuz 2022

Arkeologlar, Sasani döneminde antik İran’daki en büyük üçüncü ateş tapınağı olduğuna inandıkları kalıntıları ortaya çıkardılar. Sasani dönemi (224-651) en uzun...

İran’ın Kaldar Mağarasında İnsan Göçündeki ‘Kayıp Halka’nın Bir Parçası Bulunmuş Olabilir

4 Nisan 2021

4 Nisan 2021

Kaldar mağarası, İran’daki Orta ve Üst Paleolitik Çağ’dan geçişe kanıt sağlayan önemli bir arkeolojik sit alanıdır. Mağara, 1.290 metre yükseklikte, Lorestan...

İran’dan Kaçırılan Antik Sırlı Tuğlaları İsviçre İade Etti

30 Aralık 2020

30 Aralık 2020

Yaklaşık 40 yıl önce İran’dan kaçırılan 49 sanat eseri İsviçreli yetkililerin yardımlarıyla evlerine iade edildi. Kültürel Miras, Turizm ve El...

İran’ın kuzeydoğusunda tesadüfen ortaya çıkarılan Orta Çağ yeraltı tünelleri

2 Ekim 2022

2 Ekim 2022

İran’ın kuzeydoğusundaki Shahr-e Belqeys (Belqeys Şehri) yakınlarındaki rutin bir yol inşaatı projesinde çalışan işçiler Orta Çağ yeraltı tünelleri keşfetti. Shahr-e...

Dünyanın İlk Klimaları “Rüzgar Yakalayıcıları”

23 Mayıs 2021

23 Mayıs 2021

Kavurucu yaz sıcaklarında serinlememize; kışın soğuklarında ısınmamıza yardımcı olan klima ilk defa Persler tarafından bulunmuş ve kullanılmıştır diyebiliriz. Klimanın atası...

Petrol sondaj alanında urne benzeri mezarların bulunduğu 2.000 yıllık bir mezarlık ortaya çıkarıldı.

16 Temmuz 2022

16 Temmuz 2022

İran’ın güneybatısındaki Huzistan eyaletinin başkenti Ahvaz’da bulunan petrol sondaj alanında urne benzeri mezarlara sahip eski bir mezarlık keşfedildi. Mezarlık, Ahvaz...

İranlı arkeologlar, Doğu İran’da erken idari yönetimin ilk kanıtını keşfettiler.

21 Haziran 2022

21 Haziran 2022

İranlı arkeologlar, İran’ın doğusundaki Horasan eyaletinde 6.000 yıl önce yaşayan insanlar hakkında yeni bilgiler sağlayacağını düşündükleri erken idari yönetimin ilk...

İran Neolitiğinin Başlangıcı Ve Gelişimi

17 Ekim 2020

17 Ekim 2020

İran bugün Bereketli Hilal olarak adlandırılan bölgenin içinde kalır. Bu bölge bilinen en eski kültürlerin ev sahibi  ve yerleşik düzenin...

Persepolis’te Büyük Xerxes’e atfedilen bir Elam yazıtı bulundu

26 Şubat 2022

26 Şubat 2022

Persepolis Müzesi depolarındaki yazılı nesnelerin ve parçalı yazıtların sınıflandırılması ve belgelenmesi projesi sırasında uzmanlar, Büyük Xerxes’e atfedilen bir Elam yazıtının...

İran’ın Kapadokyası “Kandovan Köyü”

7 Haziran 2021

7 Haziran 2021

İran’ın kuzeybatı köşesinde gizlenmiş, ilginç ve gizemli on üçüncü yüzyıldan kalma küçük bir köydür, Kandovan köyü. İran’ın Doğu Azerbaycan Eyaleti, Osku İlçesi, Sahand kırsalında yer almaktadır....

Araştırmacılar, Linear Elamit yazısını deşifre ettiklerini iddia ediyorlar

4 Eylül 2022

4 Eylül 2022

Araştırmacılar, İran’ın güneybatısında yer alan Susa şehrinde 1903 yılında yapılan kazılarda bulunan Linear Elamit yazı sistemi ile yazılmış kil tabletin...

Yorumlar
Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

[mc4wp_form id=”621″]