6 June 2023 Gelecek Geçmişin Ürünüdür

Hititlerin Amansız Düşmanları Kaşkalar Dünyanın İlk Gerillaları mı?

Hitit imparatorluğu, MÖ 1750 ile MÖ 1200 arasında Anadolu ve Suriye’nin bazı bölgelerine kadar uzanan bölgesel bir süper güçtü. Hititler aynı zamanda isyancılarla yüzleşmek zorunda kalan ilk imparatorluklardan biriydi. Hititler, imparatorluklarının kuzeydoğusundaki Kaskalılar veya Kaska olarak bilinen etnik bir grupla birçok kez çatışmaya girdiler. Kaşkalar, Karadeniz’in güney kıyısındaki dağlık ve yoğun ormanlık vatanlarını kendi avantajlarına kullanarak dünyanın en güçlü medeniyetlerinden birini şaşırttı. Bu gerçeğe rağmen, Kaşka hakkında oldukça az şey biliniyor.

Kaska Hitit Çarpışmaları

Kaşkalar hakkında bilgi veren Hitit yazılı kaynakları onları basitçe şehir kurmayan savaşçı insanlar olarak tanımlıyor. Hatta bir nevi aşağılama olarak onların “domuz çobanı” olarak adlandırmaktalardı. Dokumacılık ve hayvan yetiştirmekte olan göçebe bir halk oldukları şüphe götürmez bir gerçek.

Hitit kaynaklarından öğrendiklerimize göre iki halkın sürekli çatışmaya girmekle birlikte onların akınlarını önlemek amacıyla Hitit devletinin sürekli önlemler aldığı da görülmektedir.

Hitit kralı Shuppiluliuma I (M.Ö.1370-1330), Hitit imparatorluğunun kuzey sınırı boyunca, muhtemelen Kaşka akınlarına tepki olarak bir dizi kale inşa etti.

Shuppiluliuma I, daha etkili Hitit hükümdarlarından biri olarak bilinir. Hükümdarlığı sırasında Kaska da dahil olmak üzere Hitit düşmanları ülkeden uzak tutuldu.  Suriye’ye kadar genişleyerek Kargamış’ı büyük bir Hitit merkezi haline getirdi.

Eski Hitit başkenti Hattuşa’nın da Kaska tarafından yağmalandığı düşünülüyor. II. Murshili’nin halefi Muwatalli (yaklaşık MÖ 1300), Hitit imparatorluğunun başkentini daha güneydeki bir şehre taşıdı. Bunun Suriye’deki askeri kampanyalarını desteklemesi muhtemel olsa da, Kaska’dan uzaklaştıkları da düşünülmelidir. Nihayetinde, Kaska’nın MÖ 1200’den sonra Hitit imparatorluğunun son çöküşünde nasıl bir rol oynadığı bilinmemekle birlikte, bu konuda etkileri oldukları düşünülmelidir.

Tunç çağında Anadolu'yu gösteren harita.
Tunç çağında Anadolu’yu gösteren harita.

Kaşka Halkı

Hitit kaynakları dışında Kaşka hakkında çok az şey bilinmektedir.  Muhtemelen Karadeniz bölgesi ormanlık alanlarında doğal malzemeler ile taş kullanmadan yapılan evlerde yaşadıkları için Hitit kayıtlarını doğrulayacak çok az arkeolojik kanıtımız var.

Karadeniz’in güney kıyılarını çevreleyen ormanlık dağlarda yaşayan yarı göçebe bir halk oldukları için bu doğal bir sonuç olarak kabul edilebilir. Muhtemelen hayatlarını idame ettirebilmek için avcılık, hayvancılık, dokumacılık gibi mesleklerde uzmanlaşmış olabilirler. Kaşkalar ayrıca yılın farklı zamanlarında yer değişikliğine giderek yayla kültürüne sahip insanlardan oluşmuş olabilirdi.

Kafkasya’da bu tür yaylacılığın oldukça yoğun görülmesiyle birlikte halen yurdumuzda bir çok yöre halkının yayla kültürüne sahip olduğunu bilmekteyiz.

Bölgedeki arkeolojik kayıtlar, Kaska’nın yaşadığı tarımsal yerleşimlerin de olduğunu gösteriyor. Bu yerleşim yerlerinin çoğu muhtemelen Hitit şehirlerinden oluşabileceği gibi hitit yazılı kaynaklarında da Kaska’nın kasabalarda yaşadığından bahsedilmektedir. Kaska’nın çoğu tam zamanlı çiftçi gibi görünmese de, bazılarının Hitit topraklarında veya Hitit imparatorluğunun dışında bu şekilde yaşama olasılığı göz ardı edilmemelidir.

Kaska muhtemelen toplumlarının hem hareketli hem de hareketsiz gruplara sahipti. Bazıları göçebe bir hayatı benimserken bazıları ise tarım yapmış ve yerleşmiş, sadece ticaret yoluyla çobanlarla etkileşime girmiş olabilir.

Hitit kayıtları, Kaska’nın çoğunun Hitit yönetimine karşıt olmasına rağmen, bazılarının Hitit işgali altındaki şehirlerde de yaşadığını ima eder. Bu, birden fazla Kaska fraksiyonu olduğunu göstermektedir. Bu, Kaska’nın başlangıçta daha fazla yerleşik olabileceği ve daha sonra Hititlerle çatışmalar nedeniyle yarı göçebe bir yaşam tarzı benimsemiş olabileceği ihtimalini ortaya çıkarmaktadır.

arnuvanda dua metni
Arnuvanda ve Aşmunikal’in dua metni. İstanbul Arkeoloji Müzesi’nde sergileniyor.Kral I. Arnuvanda ve Kraliçe Aşmunikal’in Anadolu’da hüküm sürdüğü yıllarda Kaşkalar, oldukça hareketli bir dönem geçirmiştir. I. Arnuvanda’nın seferlerinin odak noktası Kaşkalardır.

Kaska’nın seyrek arkeolojik kayıtları da onların nasıl yaşadıklarını yansıtıyor olabilir. Hititler nispeten yoğun kasaba ve köylerde yaşadılar. Öte yandan Kaska, dağlarda küçük, dağınık yerleşim yerlerinde ve muhtemelen tamamen kalıcı olmayan konutlarda yaşama eğilimindeydi.

Hitit kayıtları, Kaska’nın saklanma konusunda iyi olduğunu, dolayısıyla köylerinin çoğunun dağların içinde izole yerlere inşa edilmiş olabileceğini öne sürüyor. Muhtemelen yabancıların bulması için fazla bir iz bırakmayacak şekilde inşa edilmişlerdi. Bu yaşam tarzı, Hitit komşularına kıyasla arkeolojik kayıtlarda Kaska’dan çok az iz bırakacaktı.

Bronz Çağı ve Şehir Devletlerinin Gelişimi

Anadolu’daki Bronz Çağı, MÖ 4. binyıldan kalma tapınaklar ve saraylardan oluşan müstahkem şehir devletleri ağının yükselmesine yol açtı. Anadolu, bu dönemde büyük ve müreffeh kasabaların kurulmasıyla giderek kentleşmiştir. Bu zamanın tipik bir eseri, bir zamanlar Doğu Anadolu’ya yayılmış olan Trans-Kafkas Kura Arasları kültüründen kırmızı-siyah çömleklerdir.

Erken Bronz Çağı’nın sonlarına doğru, bu büyük şehirlerin çoğu bir gerileme dönemine girmiş ya da yıkılmış görünmektedir. Bunun için bir olasılık, işgalci grupların saldırılarıyla karşı karşıya kalırken, kendi aralarında iktidar için yarışan şehirler arasındaki çatışmalardır. MÖ 3. binyılın ortalarından itibaren Karadeniz’in kuzeyindeki bozkırlardan işgalci çobanlar Anadolu’ya taşınmaya başladı. Bazıları Anadolu şehir devletleriyle çatışmalara girmiş olabilir ve bazı durumlarda işgalciler muhtemelen önceden var olan şehirleri boyunduruk altına alarak yeni bir elit grup oluşturdular.

Hattuşa- Hattuşaş (Boğazköy-Çorum)
Hattuşa- Hattuşaş (Boğazköy-Çorum)

Kaska’nın Hititlerle bir ilgisi var mıydı?

Kaska, bu dönemde Anadolu’ya giren pastoral gruplar arasında mıydı? Eğer öyleyse, bu aslında Hititlerle akraba oldukları anlamına gelebilir mi? Ne yazık ki, Kaska kültürünün günümüze kadar önemli bir kanıtının bulunmadığı göz önüne alındığında, dilleri hakkında hiçbir şey bilmiyoruz.

Bununla birlikte, başka ne bildiğimize bakacak olursak, Kaska büyük olasılıkla Anadolu çiftçileriyle ilişkili değildi, ancak Hititleri de içeren Karadeniz çevresindeki bozkırlarda yaşayan insanlarla daha yakından bağlantılıydı. Bu, Kaska ve Hititlerin benzer bir kökene sahip olduğu anlamına gelebilir.

Kaska ve Hititler: İki Halkın Hikayesi mi?

Kaska ve Hititlerin akraba olma ihtimali, iki grup arasındaki düşmanlık göz önüne alındığında ilginçtir.

Hititler ve Kaska, başlangıçta birbirleriyle ilişkili olsalar da, kültürel evrimleri açısından oldukça farklı yönlere gitmiş gibi görünüyorlar. Her iki halkın da Karadeniz çevresindeki yaylalardan İç Anadolu’ya göç etmiş olması muhtemeldir. Hititler ise çiftçiliği ve şehir yaşamını benimsemişlerdir. Öte yandan Kaska, dağlara ve ormanlara bağlı kalarak pastoral ve kısmen göçebe yaşam tarzlarını sürdürmüş görünüyor.

Hattuşa Rekonstrüksiyon
Hattuşa Rekonstrüksiyon

Hititler muhtemelen Kaska’ya benzer şekilde başlamış olsa da, bölgenin gelecekteki kültürel ve politik manzarasını şekillendiren büyük bir imparatorluk haline geldiklerinde maddi kültürleri çarpıcı bir şekilde değişti. Hititler kalıcı bir kültür oluşturmuş ve ardında muhteşem yapılar ve eserler bırakmıştır. Oysa Kaska, komşu Hitit imparatorluğunun tarihlerinde sadece bir dipnottur.

Bazıları sonunda Hititlerin kazandığını söyleyebilir. Kaska’nın medeniyet tarihinde bu kadar büyük veya görünür bir rol oynamaması, önemli bir rol oynamadıkları anlamına gelmez. Kaska, zamanlarının en büyük imparatorluklarından birine meydan okuyarak, Ortadoğu’nun gelecekteki siyasi ve kültürel manzarasını da şekillendirdi. Onların gerilla (vur-kaç) taktikleri Hitit askerlerine zarar verdiği ve Hititler başarıyla diğer insanların gruplarını bastırmış olsalar bile Kaşkalıları etkisiz hale getirmeyi asla başaramadı. Kaska, Hitit başkentinin yağmalanmasından bile sorumlu olabilir ve bu da onları medeniyet için korkunç bir tehdit haline getirmiş olabilir. Bir bakıma Kaska, Hitit dünyasının barbar işgalcileridir.

Kaska’ya karşı mücadeleler, Hitit imparatorluğunun çöküşüne yol açan şey olmayabilir, ancak Kaska, Hitit devleti üzerinde ciddi bir istikrarsızlaştırıcı etkiydi. Kaska’nın idaresi bu kadar ısrarlı ve zorlayıcı olmasaydı, Hitit imparatorluğu daha uzun süre ayakta kalabilirdi. Bu şekilde Kaska, medeniyet tarihinde de son derecede etkili oldu. Sadece kültürlerinin kalıcı kanıtlarını geride bırakamayacak kadar talihsizlerdi.

Kaskalıların Bize Bıraktıkları

Kaska, arkeolojik kayıtlarda kendilerinden çok az iz bıraktı, ancak dünya tarihinde, emperyal bir güce direnmek için aşırı uzunluklara giden bir halkın erken bir örneği olarak önem taşıyorlar. Görünüşe göre Kaşka halkı, gizli dağ sığınaklarında gizlenmeyi çok iyi biliyorlardı.

Kaşkalar, gerilla savaşının kaydedilen ilk ustaları olabilir. Bu şekilde, kendilerinden çok daha güçlü ve yerleşik güçlerin egemenliğine kasıtlı olarak karşı çıkan siyasi hareketlerin ilk tezahürlerini temsil ediyor olabilirler. Hitit imparatorluğu emperyalizmin erken bir örneğini temsil ediyorsa, Kaska anti-emperyalist milliyetçiliğin erken bir örneğini temsil edebilir.

Banner
Benzer Yazılar

Zile Kalesi’nde Kayalara Oyularak Yapılmış Antik Tiyatro Ortaya Çıkarılmayı Bekliyor

9 Ağustos 2022

9 Ağustos 2022

Tokat’ın Zile ilçesinde bulunan 4 bin yıllık höyük üzerine kurulu Zile Kalesi’nde kayalara oyularak yapılmış antik tiyatronun toprak altında kalan...

Lagina Hekate Kutsal Alanı’nda Bulunan Sütunlar Yeniden Yükseliyor

19 Şubat 2021

19 Şubat 2021

Lagina Hekate Kutsal Alanı Muğla’nın Yatağan ilçesinde bulunmaktadır. Leyne ismiyle anılan yörede Karialılara ait önemli bir kutsal alandır. Ünü günümüze...

Alexandria Troas Antik Kenti’nde 2.000 Yıllık Altar Bulundu

9 Ekim 2021

9 Ekim 2021

M. S. 1 ve 4’ncü yüzyıllarda döneminin en büyük ticari limanına sahip Alexandria Troas Antik Kenti’nde yapılan kazılarda 2.000 yıllık...

Porsuk Höyük kazılarında yeni surlar ortaya çıkarıldı

10 Ağustos 2021

10 Ağustos 2021

Yerleşim kalıntı izlerinin Neolitik çağla görüldüğü ve önemli bir Hitit yerleşim yeri olan Porsuk Höyük kazılarında demir çağına ait surlar...

İzmir’de 14 bin yıllık insan izleri bulunan mağarada çalışmalar devam ediyor

18 Şubat 2022

18 Şubat 2022

İzmir’in Dikili ilçesinde 14 bin yıl öncesine uzanan insan izlerinin bulunduğu mağarada inceleme ve araştırma çalışmalarına aralıksız devam ediliyor. Dikili...

Idyma Antik Kenti’nin meclis binası ve tapınağı ortaya çıkarılıyor

11 Aralık 2022

11 Aralık 2022

Gökova Körfezi’nin kuzeyinde Akyaka beldesi sınırları içinde yer alan 2700 yıllık Attika-Delos Deniz Birliği üyesi Idyma Antik Kenti’nin meclis binası...

Myra-Andriake Antik Kenti Kazıları Başladı

28 Temmuz 2021

28 Temmuz 2021

Prof. Dr. Nevzat Çevik’in “Anadolu’nun ‘Pompei’si” olarak nitelendirdiği Likya Birliğinin en önemli 6 kentinden birisi olan Antalya’nın Demre ilçesindeki Myra-Andriake...

Diyarbakır’da 2.000 Yıllık Roma Caddesi Bulundu

19 Nisan 2021

19 Nisan 2021

Diyarbakır Amida Höyük kazıları Covid-19 salgının yarattığı olumsuzluklara rağmen tüm hızıyla devam ediyor. Kazılar sırasında Roma dönemine ait 2.000 yıllık...

Domuztepe Höyüğü kazılarında 7 bin 600 yıllık damga mühür ortaya çıkarıldı

12 Ekim 2022

12 Ekim 2022

Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Halil Tekin başkanlığında devam eden Domuztepe Höyüğü kazılarında 7 bin...

Karadeniz’in Zeugması’nda 1800 yıllık Roma askerine ait demir maske bulundu

23 Kasım 2021

23 Kasım 2021

Karadeniz’in Zeugması olarak bilinen Hadrianaupolis Antik Kenti’nde yapılan kazılarda Roma askerine ait 1800 yıllık demir maske bulundu. Karabük’ün Eskipazar ilçesindeki...

Hilar Mağaraları ve Çayönü Kazı Çalışmaları Başlıyor

13 Nisan 2021

13 Nisan 2021

Diyarbakır Ergani ilçesi’nde 12 bin yıllık geçmişe sahip Hilar Mağaraları ve Çayönü arkeolojik alanında kazı çalışmaları başlıyor. Yerleşik hayatın ilk...

Arkeolog Mehmet Ali Polat, “Kabataş Kazılarında Antik Limana Ulaşacağız”

11 Nisan 2021

11 Nisan 2021

İstanbul Arkeoloji Müzeleri Müdürlüğü başkanlığında bir yıl önce başlayan Kabataş kazılarında yeni bulgulara ulaşıldı. Arkeolog Mehmet Ali Polat, “Kabataş kazılarında...

Kuşadası’nda Helenistik Döneme ait tümülüs ortaya çıkarıldı

4 Ocak 2023

4 Ocak 2023

Aydın’ın Kuşadası ilçesinde yürütülen yüzey araştırmasında Helenistik Döneme ait tümülüs ortaya çıkarıldı. Kuşadası’nın Kuştur mevkiinde keşfedilen tümülüsün yaklaşık 2350 yıllık...

Kraliyetler Arası İlk Resmi Boşanma Davası

18 Haziran 2021

18 Haziran 2021

Tunç Çağı döneminde yaşanan ve çivi yazılı tabletlere kaydedilen kraliyetler arası ilk resmi boşanma Ugarit kralı ve kraliçesi arasında yaşanmıştır....

Yoksulların Tanrılara sundukları 2 bin 300 yıllık mini adak kabı

26 Ağustos 2022

26 Ağustos 2022

Yoksulluk ve varsıllık tarihin her döneminde görülür. Sosyal, ekonomik, kültürel her alanda belirleyici çizgi olmuştur yoksulluk ve varsıllık. Varsıllar, toplumun...

Yorumlar
Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

[mc4wp_form id=”621″]