9 July 2025 Gelecek Geçmişin Ürünüdür

Arkeoloji, Eski Afrika Toplumlarının Salgınları Nasıl Yönettiğini Gösteriyor

İnsan ırkı belirli dönemlerde büyük salgınlar yaşamıştır. Bunlardan en yıkıcı olanlardan biri şüphesiz Kara Veba (1347-1351), diğeri ise İspanyol Gribi (1918) idi. Günümüzde yaşadığımız Küresel salgın Covid19 bu gruba dahil edebiliriz.

Kara Veba olarak da bilinen Kara Ölüm, insanlık tarihinde kaydedilen en ölümcül salgındır. Avrasya ve Kuzey Afrika’da 75-200 milyon kadar insanın ölümüne yol açtı. Yersinia pestis bakterisinin neden olduğu bir hastalık, veba idi.  Salgın, yalnızca 14. yüzyılda yaklaşık 200 milyon kişinin ölümüyle sonuçlanmıştır.

1918 – 1920 yılları arasında H1N1 virüsünün ölümcül bir alt türünün yol açtığı grip salgınıdır. İspanyol Gribi, 500 Milyondan fazla kişiye bulaşması sonucu 18 ay içinde 50 milyon dolayında insanın ölümüne sebep olarak insanlık tarihinde bilinen en büyük salgınlardan biri olmuştur.

Arkeologlar, geçmiş popülasyonlardaki hastalıkları uzun süredir incelemektedirler. Bunu yapmak için bütün kanıtları göz önünde bulundururlar. Bunlar: yerleşim düzeni, gömüler, mezar kalıntıları ve insan iskeletleridir.

Örneğin arkeologlar sayesinde, salgın hastalıkların zararlı etkisinin 14. yüzyılın başlarında Gana’daki Akrokrowa’daki yerleşimlerin terk edilmesine neden olduğunu biliyoruz.


Şu anda Güney Afrika’nın Limpopo Vadisi’ndeki Mapungubwe Dünya Mirası alanının bir parçasını oluşturan terk edilmiş bir yerleşim yerindeki yaklaşık 76 bebek mezar alanı, MS 1000’den sonra orada yaşayan insanlara bir pandeminin vurduğunu gösteriyor.

Arkeolojik ve tarihsel içgörüler, toplumların pandemilerle başa çıkmak için benimsedikleri bazı stratejileri de açığa çıkarır. Bunlar arasında yerleşimlerin dezenfektan olarak yakılması ve yerleşimlerin yeni yerlere kaydırılması yer alıyordu. Yerleşim yerlerini dağıtarak sosyal mesafelendirme uygulandı. Arkeologların güney Zimbabwe’deki Mwenezi’deki bulguları da, hastalıkların bu şekilde bulaşmaması için ölü kalıntılarına dokunmanın veya bunlara müdahale etmenin bir tabu olduğunu gösteriyor.

1960’ların sonlarında, Güney Afrika’nın Phalaborwa kentinde 13. yüzyıldan kalma evlerin zeminlerini kazı yapan arkeolojik kazıların bazı üyeleri, kutsal olduğuna inandıkları mezarlarla karşılaştıktan sonra çalışmaya devam etmeyi reddettiler. Ayrıca, mezarların bir hastalık salgınıyla ilgili olduğundan da endişelendiler.

Sosyal mesafe ve izolasyon, COVID-19 salgını sırasında slogan haline geldi. Arkeolojiden, aynı uygulamaların tarihi Afrika toplumlarında pandemileri yönetmenin kritik bir bölümünü oluşturduğunu biliyoruz. Bugün Zimbabwe olan bölgede, 17. ve 18. yüzyıllarda Shona halkı, geçici konut yapılarında – cüzzam gibi – bulaşıcı hastalıklardan muzdarip olanları izole etti. Bu, çok az insanın hastayla temasa geçebileceği anlamına geliyordu. Bazı durumlarda, bulaşmanın yayılmasını önlemek için cesetler yakıldı.

İnsanların, felaketler sona erdiğinde gevşeme ve önceliklerini değiştirme eğilimi vardır. Arkeologlar tarafından toplanan ve yerli bilgi sistemlerinin Afrika’daki eski toplumların hastalık şoku ve salgınlarla başa çıkmasına nasıl yardımcı olduğunu gösteren veriler, politika yapıcılara modern toplumları aynı sorunlara hazırlamanın farklı yollarını hatırlatmaya yardımcı olabilir.

Sosyal mesafe ve izolasyon

Mapungubwe Dünya Mirası alanının bir parçası olan K2’nin erken kentsel yerleşim yerindeki araştırmalar, antik pandemilere önemli bir ışık tuttu.

K2’nin sakinleri (geçmişi 1 000 ile 1 200 arasında) mahsul tarımı, sığır yetiştiriciliği, metalurji, avcılık ve ormandan yiyecek toplamada başarılı oldular.

Hint Okyanusu kenarıyla uluslararası mübadele ağlarını besleyen iyi gelişmiş yerel ve bölgesel ekonomilere sahiptiler. Doğu Afrika’nın Swahili kasabaları kanal görevi gördü.

K2’deki arkeolojik çalışmalar, 76’sı 0-4 yaş kategorisindeki bebeklere ait olan, alışılmadık derecede yüksek sayıda gömü ortaya çıkardı (94). Bu,% 5’lik bir ölüm oranına çevrildi. Alandan elde edilen kanıtlar, yerleşimin bu mezarlarla aynı zamanlarda aniden terk edildiğini gösteriyor. Bu, bir pandeminin, topluluğun başka bir çözüme geçme kararına yol açtığı anlamına gelir.

Afrika’nın başka bir bölgesine kayan orta ve güney Gana’daki erken kentsel yerleşimlerde yapılan arkeolojik çalışmalar, Gana’nın merkez bölgesindeki Akrokrowa (MS 950Gana-1300) ve Asikuma- Odoben- Brakwa gibi yerlerde pandeminin etkisini tespit etti.

Bu yerleşim yerleri, Gana’nın güneyindeki Birim Vadisi’ndeki diğerleri gibi, karmaşık hendek sistemleri ve toprak setleriyle sınırlanmıştı. Kanıtlar, birkaç yüzyıl süren sürekli ve istikrarlı işgalden sonra yerleşimlerin aniden terk edildiğini gösteriyor. Terk edilme dönemi, Avrupa’da Kara Ölüm’ün yıkımı ile aynı zamana denk geliyor.

Salgın sonrası evler yeniden inşa edilmedi; günlük aktivitelerden de çöp birikmedi. Bunun yerine, bozulan topluluklar başka bir yerde yaşamaya başladı. Arkeologlar, uzun süreli zorluklar, ölümler veya şiddetli sosyoekonomik veya politik değişiklikler şeklinde uzun vadeli etkilere dair hiçbir işaret olmadığından, bu toplulukların pandemiyi yönetebildiklerine ve buna uyum sağlayabildiklerine inanıyorlar.

Arkeolojik kanıtların analizi, bu eski Afrika topluluklarının pandemileri yönetmek için çeşitli stratejiler benimsediğini ortaya koymaktadır.

Bunlara yerleşim yerlerini dezenfektan olarak yakmak ya da çiftlik evlerini yeni yerlere kaydırmak da dahildir. Afrika yerli bilgi sistemleri, yerleşim alanlarını veya ormanları yakmanın hastalıkları yönetmenin yerleşik bir yolu olduğunu açıkça ortaya koyuyor.

Yerleşim yerlerinin düzeni de önemliydi. Örneğin, Zimbabve ve Mozambik’in bazı bölgelerinde yerleşim birimleri bir alanda bir veya iki aileyi barındıracak şekilde dağıtıldı.

Bu, insanların birbirlerinden uzakta kalmalarına izin verdi – ancak günlük bakım, destek ve işbirliğine girmek için çok uzak değil. Toplumsal tutarlılık, toplumu bir arada tutan tutkal iken, sosyal uzaklık destekleyici bir şekilde inşa edildi.

Topluluklar, salgınların öngörülemez ancak olası olduğunu biliyordu, bu yüzden ileriyi planlamak için yerleşim yerlerini dağınık bir şekilde inşa ettiler.

Bu topluluklarda pandeminin birçok uzun vadeli etkileri vardı. Belki de en önemlisi, insanların salgın hastalıklarla yaşamayı kolaylaştıran, onları yöneten ve aynı zamanda iyi hijyen, sanitasyon ve çevre kontrolü gibi temellere bağlı kalmalarını sağlayacak şekilde organize olmalarıdır.

Kaynak: https://www.newsday.co.zw/2020/11/archaeology-shows-how-ancient-african-societies-managed-pandemics/?cn-reloaded=1 çeviri yapılmıştır.

Banner
Benzer Yazılar

Neandertallerin güçlü parmakları varken, insanlar daha iyi kontrole sahipti…

28 Kasım 2020

28 Kasım 2020

Yeni bir araştırmaya göre, Neandertal parmaklarının saplı aletleri tutmaya daha iyi adapte olduğu bulundu. Neandertallere ait baş parmağın hareketinden sorumlu...

Çin’in Hunan Eyaletinde Keşfedilen Antik Mezar Kompleksi

12 Ekim 2020

12 Ekim 2020

Çin’in Hunan eyaletindeki bir otobanda Han hanedanlığına ait (MÖ 202 – MS 220) tarihlenen bir grup antik mezar keşfedildi. Süregelen...

Antik Yunan metinlerinin çözümlenmesinde yapay zeka kullanılıyor

10 Mart 2022

10 Mart 2022

Yakın zamanda dilbilimcilerin işlerini oldukça kolaylaştıracak yapay zeka teknolojisi Ithaca ile Antik Yunan metinlerinin çözümlenmesi başlıyor. Oxford Üniversitesi Klasik Bilimler...

Antik Meksika’nın Taş Maskeleri “Teotihuacan Kültürü”

8 Ocak 2021

8 Ocak 2021

Günümüz Meksika’sında yaşamış olan bir çok medeniyetin bugün bile bizleri şaşırttığı gerçeğine aşinayız. Bu medeniyetlerden en çok duyduklarımız şüphesiz Maya...

Veba Kurbanları Her Zaman Toplu Gömülmemiş

23 Haziran 2021

23 Haziran 2021

14. yüzyılın ortalarında Avrupa nüfusunun %40 ila %60’ını öldüren Kara Ölüm (Veba), kıtayı kasıp kavuran yıkıcı bir salgın olarak dünya...

Tarih öncesi dönemde anneler, çocuklarına ebeveynlik yapma konusunda bizimden çok daha yetenekliydi

24 Kasım 2021

24 Kasım 2021

Avustralya Ulusal Üniversitesi’nin (ANU) yakın tarihli bir araştırmasına göre, eski kültürlerde yeni doğan bebeklerin ölüm oranı, yetersiz sağlık bakımı, hastalık...

Zerdüşt ve Budist Motifleri Taşıyan Mezar Keşfedildi

21 Ocak 2021

21 Ocak 2021

Orta Çin’in Henan eyaleti Anyang’da Sui Hanedanlığı’na (MS 581–618) tarihlenen beyaz mermer bir mezar ortaya çıkarıldı ve araştırmacılara etnik ve...

Tevrat’ta Adı Geçen Kral II. Yarovam’a Ait Mühür Bulundu

10 Aralık 2020

10 Aralık 2020

1980’de bir pazarda çok düşük bir ücretle satın alınan kil baskılı yazıtın MÖ 8. yüzyıl paleo-İbranice olarak yazılmış. Bu kil...

Beyrut Baalbek Pazarında Roma Mozaiği Bulundu

31 Aralık 2020

31 Aralık 2020

Beyrut’un kuzeydoğusunda ki Baalbek’te bir pazarı kazan işçiler MÖ 60 ile MS 300 yılları arasındaki Roma işgaline tarihlenen bir mozaik...

Metropolis Antik Kenti’nde 1.800 Yıllık Kadın Heykelinin Çıkarılış Anları

12 Haziran 2021

12 Haziran 2021

İzmir’in Torbalı ilçesinde yer alan Metropolis Antik Kenti 2021 kazı çalışmaları başladı. Metropolis Antik kent kazı çalışmalarının ilk buluntusu 1.800...

Mısır’da 59 Antik Tabut Bulundu

9 Kasım 2020

9 Kasım 2020

Mısır‘daki arkeologlar, 2500 yıldan daha uzun bir süre önce gömülmüş 59 adet iyi korunmuş ve mühürlenmiş ahşap tabutun keşfini duyurdu....

5000 Yıllık Bedeviler Mağarası Bakıma Muhtaç Durumda

23 Şubat 2021

23 Şubat 2021

El Halil kentinde bulunan Bedeviler mağarası Roma işgaline karşı direnen Filistinlilerin tarihinin bir tanığıdır. İşgal altında bulunan Batı Şeria’daki El...

Japonya’da tavuk yetiştiriciliği 6.000 yıl öncesine dayanıyor

20 Nisan 2023

20 Nisan 2023

Tavuk, kümes hayvanları arasında en yaygın türdür. Eti ve yumurtası için beslenen tavuk, dünya genelinde büyük bir pazar payına sahiptir....

Fransa’da ‘Venus the Victorious’ oymalı 1.800 yıllık altın yüzük ve karolenj sikkeleri keşfedildi

26 Aralık 2024

26 Aralık 2024

Fransa Ulusal Önleyici Arkeolojik Araştırma Enstitüsü’nden (INRAP) arkeologlar, savaşta zaferle ilişkilendirilen Roma tanrıçası Venüs’ün yontulmuş portresinin bulunduğu 1.800 yıllık altın...

Monolitler: Gizemli Heykeller mi? Yoksa Bir Kurgu mu?

7 Aralık 2020

7 Aralık 2020

Geçtiğimiz günlerde haber sitelerinde gizemli monolit bulundu haberleri dolaştı. Gizemli heykeller monolitler, son birkaç hafta içinde en son Wight Adası’nda...

Yorumlar
Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

[mc4wp_form id=”621″]