20 March 2023 Gelecek Geçmişin Ürünüdür

Pagan Tanrıları ikonalarda gizlendi mi?

Hz. İsa, Hz. Meryem, melekler ve azizlerin yer aldığı ikonalar, Hristiyan dini yapılarının önemli ve ayrılmaz bir parçasıdır.

İkona sanatı, Bizans / Doğu Roma İmparatorluğu ile birlikte gelişti. Ortodoks mezhebinde daha fazla benimsendi.

Kilise ve evlerin duvarlarına işlenen Hz. İsa‘nın, Hz. Meryem‘in, azizlerin, ve kutsal olayların yer aldığı tasvirlerin, ibadet halinde kutsiyeti arttırdığına inanılıyor. Ortodokslar, bu yönüyle ikonaları kutsal olarak kabul ederler.

Ortodokslar için oldukça önemli bir dini aygıt olan ikonaların pagan dini ritüellerinden evrimleşmiş olabileceği düşünülüyor.

İkonaların daha önceki pagan uygulamalarından bir şekilde evrimleştiği teorisinin en önemli savunucusu, New York Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü’nde Sanat Tarihi Profesörü olan Thomas Mathews’tir.

Eski dünya halklarının tanrılarının heykellerine ve figürlerine taptıkları iyi bilinmektedir, ancak daha yeni kanıtlar, Ortodoks Hristiyan simgelerinden farklı olarak, tanrılarının portrelerini kendi evlerinde saygı görmek üzere görevlendirdiklerini göstermektedir.

Dahası, Geç Antik Çağ ile erken Orta Çağ dönemi arasındaki geçici dönemde, putperest ibadet edenler, Hristiyan simgeleriyle karıştırılabilecek pagan portreleri yaptırarak dini uygulamalarını gizlemiş olabilirler.
Mathews’in çalışmaları büyük ölçüde Bizans İmparatorluğu’na odaklanmaktadır.

İsa Pantokratörü'nün bilinen en eski simgesi, Aziz Catherine Manastırı, Sina Dağı'ndan 6. yüzyıldan kalma kostik simge. Public Domain / Wikimedia Commons
İsa Pantokratörü’nün bilinen en eski simgesi, Aziz Catherine Manastırı, Sina Dağı’ndan 6. yüzyıldan kalma kostik simge. Public Domain / Wikimedia Commons

Mathews’in bakış açısına göre, “Erken Hristiyan ikonların külliyatı, aynı geleneklerin çoğunu paylaşan, Roma Mısır’ının pagan panel resimlerinin külliyatının bir tür yankısını veya aynasını oluşturur.”

Panel resimleri tipik olarak Roma Mısır’ından gelen üst sınıf mumyalara eklenmiştir. Resimlerin tarzı doğalcıydı, genellikle büyük etkileyici gözlerle, daha sonraki Hıristiyan örneklerinden tamamen farklı değildi.

Panel resimleri Mısır’ın her yerinde, özellikle Faiyum antik kentinde keşfedilmiştir. Bununla birlikte, tarihçi Judith Herrin, portre pratiğinin Roma İmparatorluğu’nda çok daha yaygın bir şekilde yayılmış olabileceğini, ancak resimlerin Mısır’da daha iyi hayatta kaldığını, çünkü kuru koşulların onları koruduğunu öne sürdü.

Yunanlılar, Romalılar ve diğer halklar için antik dünyada ev tanrılarına tapınak bulundurmak yaygındı. Bu tanrılara genellikle heykeller veya heykelciklerle saygı duyulurdu, ancak antik çağın sonraki dönemlerinde aileler tanrılarını ahşap panellere boyanmış simgelerle onurlandırmaya başlamış olabilirler.

Herrin’e göre, “Özel evlerin içinde, aile krallarına (ev tanrılarına) da saygı duyulurdu; Özellikle kadınlar ev türbelerinde bunlara katıldılar ve tanrılara adaklar sundular. Ev içinde korunma arayışındaki bu güçlü gelenek, Hıristiyan ikonların yavaş yavaş eskilerin yerini aldığı bir bağlam sağladı. “

Mathews, Hristiyan figürlerinin ikonlar üzerindeki tasvirlerinin büyük ölçüde tanrılarının daha önceki pagan tasvirlerinden, büyük ölçüde Yunan, Mısır ve Roma panteonlarından türetildiğini savunuyor.

Fotoğraf Alexander Gale

Mathews’e göre, İsa’nın ikonografik tasvirleri, Yunan tanrısı Zeus ve Yunan-Mısır tanrısı Sarapis’in paan portrelerine dayanmış olabilir. Temiz tıraşlı bir Mesih içeren simgeler, Yunan tanrısı Apollon’un tasvirlerinden türetilmiş olabilir.

Mathews ayrıca Meryem Ana ve bebek İsa’nın ikonlarının, İsis’in Harpocrates’li pagan Mısır ikonografisinden ilham aldığını savunuyor. Benzer şekilde, eski çok tanrılı dinlerin haloed tanrısallıkları, özellikle Sobek’in görüntüleri, azizlerin ve meleklerin genellikle başları halelerle çevrili olarak tasvir edildiği daha sonraki Hıristiyan ikonografik şemalarını etkilemiş olabilir.

Bazı Roma imparatorları Hristiyanları acımasızca bastırmış olsalar da, din imparatorluğa yayıldı ve yavaş yavaş kabul edildi. MS 313’te İmparator Konstantin, Hristiyanlığı suç olmaktan çıkaran Milano Fermanı’nı yayınladı.

Daha sonra, MS 380’de imparator Theodosius, Hristiyanlığı Roma İmparatorluğu’nun resmi dini yapan Selanik Fermanı’nı yayınladı. Sadece iki yıl sonra, paganizmi yasakladı ve bazı pagan uygulamalarını ölümle cezalandırdı.

Theodosian kararnamelerini takiben, putperestlerin çok tanrılı dinlerini uygulamaları giderek daha tehlikeli hale geldi. Bununla birlikte, bekletmeler vardı ve bazı putperestler tanrılarına gizlice ibadet etmeye devam ettiler.

Paganların inançlarını gizlemelerinin, ancak yine de evlerinde özel tapınaklar bulundurmalarının bir yolu, yetkilileri kandırmak için görünüşte Hıristiyan tarzında simgeler görevlendirmekti. Bir pagan simgesi keşfedilirse, simgenin Mesih’e veya azizlerden birine ait olduğunu iddia edebilirlerdi.

Herrin, “580’lerin sonlarına kadar bile, putperestlerin, aslında Apollon’un adanmışları olduklarında Mesih’e saygı duyuyor gibi görünmeleri için simgeleri görevlendirdikleri keşfedildi” diyor.

Sonuçta, bu aldatmaca işe yaramadı. Daha sonra öldürülen Apollon’a tapanların kınanmasıyla sonuçlanan bir dizi davaya neden oldu.

Kapak Fotoğrafı Konya Aya Elenia Kilisesi’nde bulunan Hz. Meryem ve Hz. İsa’nın yer aldığı ikona/Oğuz Büyükyıldırım

Alexander Gale/Greekreporter

Banner
Benzer Yazılar

İngiliz Hükümeti Stonehenge’in Altına Tünel Açacak!

12 Kasım 2020

12 Kasım 2020

İngiliz Hükümeti A303 karayolunun trafiğini rahatlatmak amacıyla yapılması düşünülen tünelin tarihi öneme sahip Stonehenge altından geçmesi için çalışılmasına sıcak bakıyor....

Dünyanın en eski darphanesi Çin’de Keşfedildi

8 Ağustos 2021

8 Ağustos 2021

Çin’de Sarı Nehir yakınında bulunan antik Guanzhuang kentinin kazılarında dünyanın en eski darphanesi keşfedildi. Darphanenin bulunduğu Guanzhuang, M. Ö. 800...

Kibatos Kalesi Deşifre Ediliyor

2 Şubat 2021

2 Şubat 2021

Yalova’nın Altınova ilçesinde Yalova Kıyıları Antik Liman ve Sualtı Yüzey Araştırması kapsamında yaklaşık 2 yıldır sürdürülmekte olan çalışmalar neticesinde Bizans...

Danimarka’da türünün tek örneği 1000 yıllık altın küpe bulundu

14 Aralık 2021

14 Aralık 2021

Danimarka’daki bir metal dedektörü, İskandinavya’da daha önce hiç görülmemiş, 11. yüzyıldan kalma, türünün tek örneği bir altın mücevher parçasını ortaya...

Antik Genomlar İskitlerin Yükselişi ve Kayboluşu Hakkında Yeni Bilgiler Veriyor

27 Mart 2021

27 Mart 2021

İskitler Demir çağının en önemli kültürlerinden biridir. Varlıkları hakkında bir çok bilgiye rağmen hala onlar hakkında bilinmyen bir çok şey...

İtalyan Hükümeti Kolezyum’a Açılır Kapanır Zemin İnşa Edecek

6 Ocak 2021

6 Ocak 2021

MS.80’de tamamlanan Kolezyum, İtalya’nın en önemli yapılarından biridir. İtalyan Hükümeti, sanat performanslarının ünlü arenada yapılabilmesi için Kolezyuma (Colosseum) amfi tiyatrosuna geri...

Milas Euromos 2021 Kazılarında İki Arkaik Heykeli Ortaya Çıkarıldı

2 Temmuz 2021

2 Temmuz 2021

Milas Euromos 2021 arkeoloji kazı çalışmaları devam ediyor. Milas Euromos 2021 kazı çalışmalarında arkeologlar, 110 cm boyutlarında yaklaşık 2500 yıllık,...

Karadağ’ın zirvesinde Urartulara ait kale kalıntısına ulaşıldı

2 Temmuz 2022

2 Temmuz 2022

Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi (YYÜ) Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Başkanı Prof. Dr. Rafet Çavuşoğlu başkanlığındaki kazı ekibi Urartulara ait en...

Homo Sapiens İlk Ne Zaman Kıyafet Giymeye Başladı?

9 Mart 2021

9 Mart 2021

Giyinmek insan ihtiyaçları içindeki büyük gereksinimlerden biridir. Peki Homo sapiens ilk ne zaman kıyafet giymeye başladı? Araştırmacılar, Homo sapiens’in ilk...

Yeni bir fosilin keşfi kertenkelelerin kökenini 35 milyon yıl öncesine tarihlendirdi

5 Aralık 2022

5 Aralık 2022

Londra’daki Doğa Tarihi Müzesi’nden alınan bir örnek, günümüz kertenkelelerin daha önce düşünüldüğü gibi Orta Jurasik’te değil, Geç Triyasik’te ortaya çıktığını...

Antik Roma’nın Kutsal Bakireleri

24 Şubat 2021

24 Şubat 2021

Roma kadınlar için çok şey vaad eden bir yer değildi. Ailenizin statüsü yani soylu yada halktan biri olmanız yaşamınızı esas...

İstanbul Arkeoloji Müzeleri Depoları Neden Taşınıyor?

24 Mayıs 2021

24 Mayıs 2021

İstanbul Arkeoloji Müzeleri depolarında yer alan eserlerin Atatürk Havalimanı ve Maltepe’de Bakanlığa tahsisi yapılan alanlarda depo müzeler oluşturularak buralara taşınması...

İzmir Arkeolojisi Müzesi’nde 2 bin yıllık Tanrı Hermes ve Herme heykelcikleri ilk kez sergileniyor

7 Aralık 2022

7 Aralık 2022

İzmir Arkeoloji Müzesi, “12 Ay 12 Sergi” projesi kapsamında müze envanterine kayıtlı olup şimdiye kadar sergilenmemiş 2 bin yıllık Tanrı...

Türkçe, Korece, Moğolca ve Japonca 9.000 yıl önce yaşayan çiftçilerde izlendi

11 Kasım 2021

11 Kasım 2021

İletişim aracı dilin nasıl ve ne zaman ortaya çıktığına dair kesin bir bilgiye sahip değiliz. İnsanın ilk atasının, işaretler ve...

Bohemya Orta Çağ Mezarlığında Afrika Kökenli Kadın Kafatası Bulundu

20 Ocak 2022

20 Ocak 2022

Bohemya bölgesinde yer alan Tetin Kalesi yakınlarında bulunan bir Orta Çağ mezarlığını kazan arkeologlar, Afrika kökenli bir kadına ait olduğunu...

Yorumlar
Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

[mc4wp_form id=”621″]