25 June 2025 Gelecek Geçmişin Ürünüdür

Yeni araştırma, Polonya’da bulunan Neolitik bir rondelin inşası, kullanımı ve ritüel anlamı hakkında daha önce bilinmeyen yönleri ortaya çıkardı

Kuzey-batı Polonya’da Nowe Objezierze’de yapılan bir arkeolojik kazı, yaklaşık M.Ö. 4800 tarihli bir rondel keşfetti ve bu, Neolitik toplumların törensel ve sosyal uygulamaları hakkında yeni bilgiler sunuyor.

Gdańsk Üniversitesi’nden Dr. Lech Czerniak liderliğindeki keşif, bir monumental törensel yapı olan rondelin detaylı bir analizini gerçekleştirdi. Yıllarca süren kazı çalışmaları ve ileri analiz yöntemlerinin bir sonucu olarak, bu keşif, törensel merkezlerin inşası, kullanımı ve ritüel önemi hakkında daha önce bilinmeyen yönleri ortaya çıkardı.

Rondeller, yaklaşık M.Ö. 4800 civarında Danubiyen Neolitik toplumlarda ortaya çıkan belirgin törensel merkezlerdir. Konsantrik hendekler ve ahşap palisadlarla çevrili dairesel yapılar olarak tanımlanırlar. Vistül ve Ren nehirlerinden Orta Tuna’ya kadar uzanan bölgelerde yaygın olarak biliniyorlardı. Bu yapıların, genellikle kış gündönümü gibi astronomik olaylarla çakışan grup ritüelleri için toplanma yerleri olarak hizmet ettiği düşünülmektedir. Kullanımları yaklaşık 300 yıl sürdü, ancak M.Ö. 4500 civarında çevresel ve sosyal faktörlerdeki değişiklikler nedeniyle giderek azalmaya başladı.

Nowe Objezierze’deki rondelin boyutu ve karmaşıklığı onu farklı kılan unsurlardır. 112 metre çapında olan bu yapı, ahşap binaların temelleri olarak kullanılan üç hendek sistemi ve dört konsantrik hendeği ile çevrilidir. Araştırmacılar, yapım sürecini yeniden oluşturmak için chaîne opératoire yöntemini kullanarak, kapsamlı bir planlama, teknik uzmanlık ve sosyal işbirliği gerektiren titiz bir süreci ortaya çıkarmışlardır.

Kanıtlar, rondelin inşasının büyük ölçekli bir topluluk projesi olduğunu, bu süreçte yüzlerce insanın birkaç yıl boyunca yer aldığını göstermektedir. Topluluğu harekete geçirmek için yapılan başlangıç ritüelleri, merkezi dairenin işaretlenmesi ve arazinin hazırlanmasıyla başlayan sürecin bir parçası olabilir. Hendeklerin üzerine, çevresel koşullara dayanacak şekilde ahşap yapılar inşa edilmiştir; bu yapıların muhtemelen kil ve sazdan çatılarla güçlendirildiği düşünülmektedir.

Nowe Objezierze’deki rondel. Hendekler yalnızca törenler sırasında açılmış ve daha sonra tekrar doldurulmuştur. Görsel: Marek Z. Barański

En ilgi çekici bulgulardan biri, rondelin inşası ve kullanımında ritüel bir döngünün varlığıdır. Hendekler sonsuza kadar açık bırakılmamıştır; törensel kullanımlarının ardından doldurulmuş ve sonraki faaliyet aşamaları için yeniden açılmışlardır. Bu prosedür, törenlerin rondelin açılışının yanı sıra bakımı ve yenilenmesiyle de ilgilendiğine ve bu olayları topluluğun tören takvimine dahil ettiğine işaret etmektedir.

Rondelin girişlerinin yönü de inşaatçıların astronomi uzmanlığı hakkında bilgi verir. Girişlerin belirli kardinal noktalarla hizalanmasından, inşaatçıların törenleri kış gündönümü gibi güneş olaylarıyla zamanlamakla ilgilendikleri anlaşılmaktadır.

Araştırmacılar, rondel yapımı için gerekli teknik bilginin, büyük olasılıkla gelenekler ve eğitim törenleri aracılığıyla bir nesilden diğerine aktarıldığını vurgulamaktadır. Ayrıca, Stichbandkeramik tarzına (noktalı bezemeli çanak çömlek kültürü) özgü seramiklerin varlığı, yapıcıların kuzey Bohemya veya Aşağı Silezya gibi bölgelerden gelen göçmenler olduğuna işaret ediyor.

Hendeklerde bulunan hayvan kalıntıları ve çanak çömlek, rondelin sosyal etkinlikler, festivaller ve belki de kurbanlar için bir alan olduğunu göstermektedir. Bu ritüeller toplumsal hiyerarşiler yaratmış, sosyal bütünlüğü güçlendirmiş ve belki de toprak anlaşmazlıklarını çözmüştür.

Słubia Nehri Vadisi: Nowe Objezierze’deki rondel ve çağdaş uzun evini gösteren 3D ortofotom arka plan üzerinde sentetik görüntüleme (jeofizik araştırma, uzaktan fotoğraflama ve kazı hendekleri). Fotoğraf: Lech Czerniak

Nowe Objezierze’deki kanıtlar, bazı araştırmacıların rondellerin siyasi güç göstergesi olduğu iddialarına rağmen, daha eşitlikçi bir topluma işaret etmektedir. Rondellerin kolektif inşası ve bakımı, belki de ritüel bilgiyi koruyan gizli topluluklara benzer örgütler tarafından denetlenen ortak bir amaca işaret etmektedir.

Çalışma ayrıca rondelin düşüşüne ilişkin ipuçları da sunuyor. M.Ö. 4500 civarında, bölgenin sosyal yapısı ve çevresindeki değişiklikler nedeniyle yapı artık kullanılmıyordu. Polen analizinin de gösterdiği gibi tarımsal faaliyetlerdeki azalma, yerel nüfusta bir düşüşe işaret ediyor. Neolitik toplulukların tarihinde bir dönem, iç çekişme ya da göçün neden olabileceği bu terk edilme ile sona ermiş olabilir.

Czerniak, L. Nowe Objezierze’deki (Kuzeybatı Polonya) Neolitik Rondel’in Yapımı, Bakımı ve Ritüel Uygulamaları: Rondel’in Mimarisinin Chaîne Opératoire’ı. J Archaeol Method Theory 32, 7 (2025).

https://doi.org/10.1007/s10816-024-09669-2

Banner
Benzer Yazılar

Haleplibahçe Mozaik Müzesi, Amazon kraliçelerinin tasvir edildiği mozaiklere ev sahipliği yapıyor

25 Mayıs 2022

25 Mayıs 2022

Şanlıurfa Müzesi’ne komşu Haleplibahçe Mozaik Müzesi dünyanın en değerli mozaiklerinden Savaşçı Amazon Kraliçelerinin tasvir edildiği mozaiklere ev sahipliği yapıyor. Şanlıurfa...

Avrupa’nın En Eski Okunabilir El Yazması Derveni Papirüsü

25 Ağustos 2022

25 Ağustos 2022

Derveni Papirüsü, Makedonyalı II. Filip döneminde M.Ö. 340 ila 320 yılları arasında tarihlendirilen, Avrupa’nın en eski okunabilir el yazması eseri...

Magnesia kazılarında Zeus Tapınağı’nın Giriş Kapısı Ortaya Çıkarılıyor

26 Eylül 2021

26 Eylül 2021

Efsaneye göre Thessalia’dan gelen Magnetler tarafından kurulmuş olan Magnesia Antik Kenti’nde Zeus Tapınağı’nın giriş kapısı ortaya çıkarılmaya başlandı. Aydın ilinin...

Biberon Kullanımı 3 Bin Yıl Öncesine Dayanıyor

17 Şubat 2021

17 Şubat 2021

Bebeklerimize ek süt ve mama vermek için kullandığımız biberon günümüzden 3 bin yıl önce kullanılmış olabilir. Almanya’da açılan mezarlardan çıkarılan...

İstanbul’un İlk Ev Sahipleri Gerçekten Yunanistan’dan Gelen Megaralılar mı?

22 Aralık 2020

22 Aralık 2020

İstanbul’un ilk kuruluşu denildiği zaman akla ilk gelen çeşitli efsanelerle düzenlenmiş Yunanistan’dan gelen Megaralılara ait hikayelerdir. Tarihsel anlatımlar efsanelerden hoşlanmış...

Arkeologlar Sanxingdui kalıntılarının en büyük bronz hayvan heykelini buldular

7 Eylül 2022

7 Eylül 2022

Bugüne kadar Çin’de keşfedilen türünün en büyüğü ve tek örneği olan bronz hayvan heykeli, güneybatı Çin’in Sichuan Eyaleti’ndeki Sanxingdui Tunç...

Tarihi Balat Surp Hraştagabet Khorenyan Ermeni Okulu Kaderine Terkedildi

1 Kasım 2021

1 Kasım 2021

İstanbul’un tarihi semtlerinden Balat’ın sokaklarını gezerken karşınıza içler acısı hali ile kaderine terkedilmiş, ölmesi beklenen hasta gibi duran tarihi Surp...

Mezolitik Dönemde Kullanılan Dikenli Uçların Malzeme Seçimi Şaşırttı

22 Aralık 2020

22 Aralık 2020

Bir zamanlar İngiltere Avrupa kıtasına bağlıydı. Zaman içinde bu bağlantı koptu ve aradaki bölge sular altında kaldı. Modern insanlar şimdi...

Norveç’te Bir Viking Pazar Yeri Bulunmuş Olabilir

21 Şubat 2024

21 Şubat 2024

Stavanger Üniversitesi’nden arkeologlar, Norveç’teki bir çiftlikte Viking Çağı’ndan kalma bir Viking pazar yeri kalıntılarını tespit ettiler. Çiftlik, Norveç’in güneybatı kıyısında...

Aizanoi Antik Kenti kazılarında 2 bin yıllık güneş saati ortaya çıkarıldı

19 Eylül 2022

19 Eylül 2022

Aizanoi Antik Kenti arkeolojik kazı çalışmalarında Roma Dönemine ait 2 bin yıllık güneş saati ortaya çıkarıldı. UNESCO Dünya Miras Geçici...

Sobibor Ölüm Kampında Öldürülen Çocukların Kimlik Etiketleri Ortaya Çıkarıldı

9 Şubat 2021

9 Şubat 2021

Sobibor ölüm kampının trajik tarihi ortaya çıkarıldı. Arkeologlar, Naziler tarafından doğu Polonya’daki Sobibor ölüm kampında öldürülen dört çocuğun kimlik etiketlerini...

Mısırda Güzelliğin Sembolü Kraliçe Nefertiti, Mitanni Prensesi Tadukhipa Olabilir mi?

1 Kasım 2020

1 Kasım 2020

Kraliçe Nefertiti’nin eski Mitanni Krallığından gelen bir prenses olduğu ve adının aslında prenses Tadukhipa olabileceği bazı bilim insanları tarafından öne...

Metropolis Antik Kentinde Bulunan Sarnıçlar Şehrin Yaşamına Ayna Tutuyor

5 Ocak 2021

5 Ocak 2021

İzmir’in Torbalı ilçesine Yeniköy ve Özbey mahalleri sınırları içerisinde kalan Metropolis antik şehri kazıları 1990 yılından beri devam ediyor. Kültür...

30 Yıl Önce Keşfedilen 3.500 Yıllık Hitit Keten Kumaşı İlk Kez Sergileniyor

10 Mart 2025

10 Mart 2025

Çorum’un Ortaköy ilçesindeki Şapinuva Ören Yeri’nde 1995 yılında yapılan arkeolojik kazılarda ortaya çıkarılan 3500 yıllık Hitit keten kumaşı, ilk kez...

İstanbul Arkeoloji Müzeleri Depoları Neden Taşınıyor?

24 Mayıs 2021

24 Mayıs 2021

İstanbul Arkeoloji Müzeleri depolarında yer alan eserlerin Atatürk Havalimanı ve Maltepe’de Bakanlığa tahsisi yapılan alanlarda depo müzeler oluşturularak buralara taşınması...

Yorumlar
Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

[mc4wp_form id=”621″]