21 March 2023 Gelecek Geçmişin Ürünüdür

Patara Antik Kenti Deniz Feneri Yapay Zeka İle Yeniden İnşaa Ediliyor

Patara Antik Kenti içinde yer alan, Roma İmparatoru Nero’nun yaptırdığı ve  M. S. 1481 yaşanan tsunamide yıkıldığı tahmin edilen deniz fenerinin yeniden inşası için yapay zeka teknolojisi kullanıldı.

Fethiye-Kalkan arasında Xanthos Vadisi‘nin güneybatı ucunda bugünkü Ovagelemiş Köyü’nde yer alan Patara Antik Kenti, Kültür ve Turizm Bakanlığı’nca 2020 Patara Yılı olarak kabul edildi. Patara aynı zamanda arkeolojik ve tarihsel değerlerinin yanında Akdeniz kaplumbağaları Caretta-Carettaların milyonlarca yıldır yumurtalarını bırakıp yavruladıkları ender sahillerden biri olması ile de ayrı bir öneme sahiptir.

Likya’nın başkenti olan Patara Antik Kenti‘nin kazı çalışmalarına 1988 yılında başlanıldı. Akdeniz Üniversitesi’nden Prof. Dr. Fahri Işık ve eşi Prof. Dr. Havva İşkan Işık tarafından başlatılan kazılarda bugüne kadar Likya medeniyeti başta olmak üzere yüzlerce tarihi eser ortaya çıkarıldı.

Patara kazılarında ortaya çıkarılan en önemli eserlerden birisi M.S. 64 yılında Roma İmparatoru Nero tarafından yaptırılan deniz feneridir. Kazıların başlamasından tam 12 yıl sonra Prof. Dr. Fahri Işık tarafından tespit edilen ve daha sonra kazı başkanlığını devralan Prof. Dr. Havva İşkan Işık tarafından ortaya çıkarılan fenerin 2 bin 500 orijinal taş içerdiği tespit edilmiştir.

2 bin 500 taş yeniden birleştiriliyor

M.S. 64 yılında Roma İmparatoru Nero tarafından yaptırılan ve 1481 yılındaki deprem ve tsunamide tamamının yıkıldığı düşünülen deniz feneri, tamamlanan 6 metre podyumun üzerine, yüksekten düşme nedeniyle statik açıdan kullanılması mümkün olmayan taşlar yenileriyle değiştirilerek inşa ediliyor.

DHA ajansının haberine göre; uygulama ihalesi ise Antalya Valiliği Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığı (YİKOB) Kültür Varlıkları Müdürlüğü tarafından yapıldı.

15’inci yüzyılda Rodos depremi ve bu nedenle Akdeniz’de oluşan tsunami nedeniyle yıkıldığı düşünülen deniz fenerinin, yeniden inşasından sonraki yıllarda olası deprem veya tsunamide yıkılmaması için de teknik rapor hazırlandı. İstanbul Teknik Üniversitesi’nden (İTÜ) Dr. Cenk Üstündağ tarafından hazırlanan rapor doğrultusunda rekonstrüksiyonda çelik spiral, çelik boru, çelik tijler, saf epoksi reçinesi yapıştırıcı, karbon fiber hasır donatı, yüksek mukavemetli doğal hidrolik kireç bağlayıcılı harç gibi malzemeler kullanılacak.

Patara Antik Kenti Deniz Feneri
Patara Antik Kenti Deniz Feneri

2 bin 500 taşın röntgeni çekildi

Uzun yıllar süren kazılarda çıkartılan 2 bin 500 taşın, alanda kurulan taş hastanesinde tek tek röntgeni çekilip, laboratuvarda yapılan fiziki ve kimyasal incelemelerin ardından yapay zeka teknolojileri de kullanılarak, bilgisayar programı yardımıyla orijinal yerleri belirlendi.

Prof. Dr. Havva İşkan’ın mimarlık ekibiyle birlikte bizzat alanda çalıştığı rekonstrüksiyon işleminin bilim danışmanı Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Mimarlık Bölümü Başkanı Dr. Şahabettin Öztürk, kazılarda çıkartılan yaklaşık 2 bin 500 taşın üç boyutlu olarak lazer çalışmalarının yapıldığını, bütün boyutlarının tarandığını açıkladı.

Bin yıla yakın toprak altındaydı

Dr. Öztürk, taşların fenerin yıkılmasından sonra kum altında kaldığını, bugün yeniden inşasında taşların korunmuş olmasının büyük avantaj sağladığına dikkat çekti. Hemen yan tarafında kurulan taş hastanesinde her taşın fiziksel ve kimyasal özelliğinin laboratuvarda analiz edildiğini kaydeden Dr. Öztürk, Birinci derecede kanıt niteliği olmasa da Nero dönemine ait bazı sikkeler üzerinde de fenerin genel konumuyla ilgili bazı verilerden yararlanıldı.

Çokgen ve dikdörtgen taşlardan içbükey ve dışbükey yüzeylerle çalışılan taşlar, konumlarını ancak gerçek yerlerine oturtulduğunda karşılıyor. Çalışmanın uzun sürmesinin sebebi taş hastanesindeki taşların tek tek röntgenlerin çekilerek iç kısmında doku kaybı var mı yok mu, analizleri yapıldı. Çürük olanların kullanılmaması, sağlamların ise birebir kullanılması gerekiyor” dedi.

Yapay zeka teknolojisi

Taşların orijinal yerlerinin belirlenmesi için yapı sistemi yazılımı olan Revit programı kullanıldığını anlatan Dr. Öztürk, “Bütün veriler programa işlendi. Yaklaşık 2 bin 500 taşın bilgisayar ortamında birçok deneme-yanılma yöntemiyle yüzde 80-90 uygunluğu tespit edildi.

Kanaatimce elde ettiğimiz ön veri yüzde 80 oranında orijinal taş, yüzde 20 oranında da yeni taş kullanılacağı varsayılmaktadır. Böylelikle deniz feneri yeniden ayağa kaldırılacak ve bu restorasyon değil rekonstrüksiyon işlemi, yani yapıyı yeniden kurma anlamında” diye konuştu.

Dünya’da örneği yok

2 bin yıllık bir deniz fenerinin yaklaşık yüzde 80 oranında orijinal taşlarıyla yeniden inşası bakımından Türkiye’deki ilk uygulama olduğunu da belirten Dr. Öztürk, yüzde 80’i orijinal malzeme kullanılan dünyada da hiçbir örneği olmadığını açıkladı. Dr. Öztürk, Bu anlamda ilk uygulama diyebileceğimiz önemli bir yapıdır. Yaklaşık 26.5 metre yüksekliğinde, 6 metre çapında silindirik bir gövde üzerinde yukarı sarmal şekilde çıkan mimari bir yapı dokusu” dedi.

Patara Antik Kenti kazı başkanı Prof. Dr. Havva İşkan
Patara Antik Kenti kazı başkanı Prof. Dr. Havva İşkan

Nero’nun prestij projesi

Roma İmparatoru Nero’nun prestij projesi olduğu belirtilen deniz fenerinin üzerinde, kimin tarafından yapıldığı, yapım tarihiyle ilgili altın harflerle yazıt bulunuyor. Kazılarda çıkarılan taş yazıtlarda, Patara Meclisi ve Patara halkının dönemin valisi Sextus Marcius’a hitaben, ‘Likya halkını 8 yıl boyunca hiç rüşvet almadan, hakça yönettiğiniz için ve şehrimizi güzel yapılarla süslediğiniz için teşekkür ederiz’ yazısı yer alıyor.

“Ülkemiz evrensel değerde bir anıt esere daha kavuşacak”

Deniz fenerinin kazısını yapan Prof. Dr. Havva İşkan Işık da şunları söyledi:

“Sayın Kültür ve Turizm Bakanımızın önermesi ve Cumhurbaşkanımızın onayı ile kabul edilen 2020 Patara Yılında Antalya Valiliği ve Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığı tarafından başlatılan çalışmalarımız tamamlandığında, ülkemiz evrensel değerde bir anıt esere daha kavuşacaktır.

Hepsine, bir bilim insanı olarak şükranlarımı sunuyorum. Antalya’nın simgelerinden biri olmaya aday fenerimiz için çalışmalarımızı çok disiplinli biçimde ve yüksek teknolojiden yararlanarak sürdürüyoruz. Roma İmparatorluğunun prestij yapılarından biri olan bu fenerin üzerinde Nero, ‘Denizcilerin selameti için yaptırdım’ demektedir. Biz de bu feneri ülkemize ve bu ülkenin kahraman denizcilerine armağan etmenin kıvancını yaşayacağımız gün için çalışıyoruz.”

Kaynak T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, DHA

Banner
Benzer Yazılar

Kahramanmaraş depremi 2 bin yıllık Roma Kalesi’ni yıktı

6 Şubat 2023

6 Şubat 2023

Kahramanmaraş merkezli deprem Anadolu’da yaşanan yüzyılın en şiddetli depremi olarak kayıtlara geçti. Haberi yazdığımız saat itibari ile 1541 vatandaş yaşamını...

Thames Nehri’nde 5000 yıllık insan kemiği bulundu

14 Şubat 2022

14 Şubat 2022

Londra Thames Nehri’nde kürek sporu yapan grafik sanatçısı Simon Hunt, nehir yatağı üzerinde bir insan uyluk kemiği veya üst bacak...

Pompeii Kurbanları Volkanik Patlamanın Vücut Üzerindeki Etkisini Öğrenmede Yardımcı Oluyor

27 Mart 2021

27 Mart 2021

Dünyamız 5 milyar yaşında yaşlı bir gezegen olarak görülebilir. Ama dünyamız hala bir delikanlı gibi kıpır kıpır hareket halinde yerinde...

Amerika kıtasında 23.000 yıllık fosilleşmiş insan ayak izleri bulundu

24 Eylül 2021

24 Eylül 2021

İnsan yeryüzü yolculuğuna Afrika kıtasından başlamış ve buradan Avustralya, Asya ve Avrupa kıtalarına ulaşmıştır. Amerika kıtasına ise bu yolculuğun son...

Hitit Çivi Yazısı Metinleri Yakında Çevrimiçi Olarak Erişilebilir Olacak

17 Ekim 2020

17 Ekim 2020

En eski Anadolu Uygarlıklarından biri olan Hititler günümüzden 3500 yıl önce yaşadılar. Kurdukları büyük İmparatorluklarıyla çevrelerindeki her yeri hatta en...

Şanlıurfa Müzesi selden etkilendi mi?

16 Mart 2023

16 Mart 2023

Şanlıurfa’da sağanak yağış sel felaketine yol açtı. Kentin birçok semtinde görülen sel sularında 9 kişi yaşamını yitirdi. Birçok ev ve...

Kolomb’tan 500 Yıl Önce Atlantik’i Geçen Efsanevi Viking Kadınının Evi Bulundu

12 Mart 2021

12 Mart 2021

Arkeologlar, yakın zamanda efsanevi Viking kadını Gudrid Torbjörnsdottir’e ait olduğuna inanılan bir çiftliği kazdılar. Gudrid Torbjörnsdottir’in, Atlantik’i geçen ilk Avrupalı ​​kadın...

Anadolu Topraklarında Yaşamış Gizemli Halk Luviler Kimdir?

1 Ocak 2021

1 Ocak 2021

Tarihin her dönemine ait bir yaşam barındıran Anadolu topraklarında Luviler adlı gizemli bir halk yaşamıştır. Gizemli halk nitelemesini koyuyoruz çünkü;...

Tuva’da Bulunan İskit Kral ve Kraliçesi’nin Yüzleri Yeniden Yapılandırıldı

12 Ocak 2021

12 Ocak 2021

1997’de Arzhan-2  höyüğünde bulunan ve 2001-2003 yılları arasında Rus-Alman araştırmacılardan oluşan bir ekip tarafından incelenen İskit “Kral” ve ‘Kraliçesi’nin” cenazeleri, arkeologlar...

Atatürk’ün Arkeolojiye Verdiği Önem

28 Ekim 2020

28 Ekim 2020

Tabiatın esrar dolu sinesine her gün daha çok girmekte olan insan zekası, realiteye kavuşmak için çalışanları tatmin edecek ve insanlık...

Abu Dabi’nin Ghagha adasında 8500 yıllık yapılar keşfedildi

18 Şubat 2022

18 Şubat 2022

Abu Dabi’deki arkeologlar, Ghagha adasında 8500 yıldan daha eski – daha önce düşünülenden en az 500 yıl önce – bilinen...

Yeni Dünyanın Sodom veya Gomoresi

28 Kasım 2020

28 Kasım 2020

Sodom ve Gomore isimli şehirleri duymayan yoktur. Eski Ahitte lanetlenmiş günahkar kentlerdir. Nerede olduklarını merak edenler varsa Lut gölünün güneydoğusunda...

Türk cevizinin de taşındığı çok kültürlü 1400 yıllık gemi enkazına ulaşıldı

30 Mart 2022

30 Mart 2022

İsrail’in kuzey kıyısında bir kibbutz (servetin ortak olduğu ve elde edilen karın bölgeye verilmesi anlayışına dayalı komün yaşam) olan Ma’agan Michael’da...

Tüy kökenlerinin gizemi: Kabarık pterozorlar tartışmayı nasıl yeniden alevlendirdi?

5 Kasım 2020

5 Kasım 2020

Tüy deyince ilk akla gelen hayvanlar kuşlardır. Bilinen en eski kuş olan Archæopteryx’in fosilleri yaklaşık 160 yıl önce ilk kez...

Palmira Antik Kenti Zafer Takı’nın Restorasyon Çalışmaları Başlıyor

22 Mart 2022

22 Mart 2022

Terör örgütü DEAŞ tarafından 2015 yılında yıkılan Palmira Antik Kenti Zafer Takı’nın restorasyon çalışmaları başlıyor. Proje, Rus ve Suriyeli arkeolog...

Yorumlar
Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

[mc4wp_form id=”621″]