19 May 2025 Gelecek Geçmişin Ürünüdür

Geleneksel düşünceye meydan okuyan antik yerleşimler “Karahantepe ve Taş Tepeler”

İnsanlık tarihinin 12 bin yıl öncesine ışık tutan ve arkeoloji dünyasının en büyük keşiflerinden biri olarak kabul edilen Şanlıurfa’daki Göbeklitepe’nin ardından aynı bölgede “Taş Tepeler” adı altında yeni çalışmalara başlandı.

Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Türkiye Turizm Tanıtma ve Geliştirme Ajansı (TGA), insanlık tarihindeki değişimin yaşandığı coğrafyayı ve avcı-toplayıcı düşünce tarzından büyük bir dönüşümü ortaya çıkarmayı amaçlayan projesini Taş Tepeler’i 21-27 Eylül 2021 tarihleri ​​arasında bir dizi ziyaret, toplantı ve etkinlikle duyurdu.

Taş Tepeler Projesi yedi alanda yürütülen arkeolojik kazı ve araştırmaları içermektedir: Göbeklitepe, Karahantepe, Gürcütepe, Sayburç , Çakmaktepe, Sefertepe ve Yeni Mahalle höyüğü.

Şanlıurfa bölgesi uygarlık tarihinde örgütlü emeğin ve uzmanlaşmanın ilk örneklerine ev sahipliği yapmaktadır. 2021 ile 2024 yılları arasında, UNESCO Dünya Mirası Alanı Göbeklitepe’de bulunanlara benzer 250’den fazla T şeklinde megalit bloğun bulunduğu Karahantepe de dahil olmak üzere toplam 12 yerde kazılar yapılacak. Bu kazılardan elde edilen buluntuların, tarih öncesi çağlardaki insanlık bilgimize, günlük yaşamları ve ritüelleri de dahil olmak üzere, önemli ve geniş kapsamlı katkılar sağlayacağına inanılmaktadır.

Şanlıurfa’da Neolitik Çağ’ın erken evrelerini yansıtan Göbeklitepe’ye benzer birçok yerleşim yeri olduğu tahmin edilmektedir.

Karahantepe'de hayvan tasvirlerinin yer aldığı 250'den fazla T şeklinde megalit bulunuyor. Fotoğraf: TGA
Karahantepe’de hayvan tasvirlerinin yer aldığı 250’den fazla T şeklinde megalit bulunuyor. Fotoğraf: TGA

12.000 yıl önce sığınakların konutlara dönüşmesinin başlangıcı olarak kabul edilen ve köylerin ortaya çıktığı Taş Tepeler’de, tabakalı bir toplum oluşmuş ve temel ticaret yapabilme yeteneği gelişmiştir.

Bölgedeki anıtsal megalitik yapıların, insanların toplandığı ortak alanlar olduğuna inanılıyor.

Dicle ve Fırat nehirleri arasındaki yüksek kireçtaşı platoda bir tepenin yamacına oyulmuş Karahantepe’deki kazıya öncülük eden İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Prehistorya Profesörü Necmi Karul, “Artık tarihe farklı bir bakış açısına sahibiz” diyor.

Necmi Karul, Eylül ayındaki bir sunumunda, “Bulgularımız, dünya çapında hala okul kitaplarında görülen yerleşik yaşamın çiftçilik ve hayvancılıktan kaynaklandığı algısını değiştiriyor. Bu, insanların hala avcı-toplayıcıyken başladığını ve tarımın yerleşik yaşamın bir nedeni değil, sonucu olduğunu gösteriyor” dedi.

Taş Tepeler harita

Bir uçtan bir uca 200 kilometrelik bir alanı kaplayan Taş Tepeler, en eski yerleşik topluluklara ev sahipliği yapmış bir Anadolu ve Yukarı Mezopotamya bölgesidir.

Bildiğimiz kadarıyla Taş Tepeler, yerleşikliğin ve toplumsal birliğin yeryüzündeki ilk örneğidir. İnsanların yaklaşık 1.500 yıl boyunca yaşadığı Karahantepe’de kutsal ve laik mekanlar aynı anda inşa edildi ve hiçbir çiftlik bitki örtüsü kalıntısına rastlanmadı.

Eskiden göçebe insanların ibadet için geldiği tek yer olduğu düşünülen Göbeklitepe, şimdi eş zamanlı yerleşimlerin bir parçası olarak görülüyor. Son çalışmalar, Göbeklitepe’deki evsel yapıları da ortaya çıkardı. Karul, “Bu bölgede dünyanın en eski köylerinde ilk kez anıtsal yapılarla karşılaşıyoruz” diyor.

Prof. Dr. Necmi Karul
Prof. Dr. Necmi Karul

Geleneksel düşünceye meydan okumak

Bilim adamları, yaklaşık 10.000 yıl önce bitki ve hayvanların evcilleştirilmesinin insanları yerleşik bir yaşam tarzı benimsemeye zorladığını ve gıda üretimindeki artışın karmaşık topluluklar kurmalarını ve medeniyet için temel oluşturmalarını sağladığını uzun zamandır varsayıyorlar. Bununla birlikte, Taş Devri insanlarının teknik olarak gerekli olmaktan ziyade manevi faaliyetler için kalıcı binalar inşa ettiğine dair ortaya çıkan kanıtlar, işbölümü ve ortak tören temaları ile büyük ölçekli bir medeniyetten yoksun olduklarına dair geleneksel bilgeliğe meydan okuyor.

Buz Devri’nin sonuyla aynı zamana denk gelen Neolitik çağ, insanlığın yiyecek aramadan çiftçiliğe muazzam geçişini sembolize ediyor.

İstanbul Üniversitesi arkeoloji fahri profesörü Mehmet Özdoğan, “Bilim camiasının bu ezber bozan araştırmayı sindirmesi ve kabul etmesi zaman alacak” dedi.

 Taş Tepeler – Sayburç
Taş Tepeler – Sayburç

“Artık bildiklerimizi, yani uygarlığın, insanlar aç olduğu için buğday yetiştirmeye başlayan yatay bir toplumdan doğduğunu yeniden düşünmeli ve bu dönemi çok yönlü toplumuyla değerlendirmeliyiz. Aile hukukundan mirasa, devletten bürokrasiye kadar günümüz uygarlığının temelleri Neolitik dönemde atıldı”

12 bin yıl önce sığınağın meskene dönüştüğü ve gerçek köylerin ortaya çıktığı sürecin başlangıcı olduğu düşünülen Taş Tepeler’de, insanlığın ilk çanak çömlek kullanımı ve temel ticaret girişimlerini yürütebilme becerisine ilişkin buluntular bulunuyor. Bölgedeki anıtsal yapıların insanların bir araya geldiği ortak alanlar olduğuna inanılıyor.

Karahantepe, Şanlıurfa’nın ilginç kireçtaşı otantik arazi yapısı içinde yükseliyor. Bu kalker kayaçlar buluntuların ana malzemesidir.

Karahantepe'yi Göbeklitepe'den ayıran insan tasvirleri ve üç boyutlu insan heykelleri bulundu.
Karahantepe’yi Göbeklitepe’den ayıran insan tasvirleri ve üç boyutlu insan heykelleri bulundu.

Karul, Karahantepe’nin dairesel odalarının önceden planlandığını ve “anakayanın çok ustaca işlenmesinin etkileyici bir tarih öncesi mimari mühendisliği ortaya çıkardığını” söylüyor. “Farklı amaçlarla birden fazla yapı inşa etmek, karmaşık bir inanç sisteminin yansımasıdır. Dinden gerçek anlamıyla bahsetmek mümkün değil ama radikal bir şekilde ortaya konan bir dizi farklı, sınırlı ritüel görüyoruz.”

Böceklerden memelilere kadar uzanan taş kabartmalarda, erkeklerin kafalarını yakalayan saldıran hayvanlar gösterilmiştir. Karul’a göre, insanların kendilerini hayvanlar dünyasından ayrı görmeye başladığını gösteren yaklaşık 200 yıl öncesine ait Göbeklitepe’dekinden daha fazla insan görüntüsü var. Karahantepe’de düzinelerce T şeklinde dikilitaş -insan formunun soyut tasvirleri- keşfedildi.

Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi, Göbeklitepe D tapınağının replikası
Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi, Göbeklitepe D tapınağının replikası

Tüm hayvanlar saldırgan olarak tasvir edilmiştir ve hepsi erkeksi hayvanlardır. Taşların üzerinde birkaç motifin bulunmasının bazı ortaklıkların varlığına işaret ettiğini belirten Karul, “Toplumların ortak hafızaları olduğunu gösteriyor. Karahantepe’yi Göbeklitepe ile birlikte düşündüğümüzde mantıklı geliyor. Yaklaşık 1500 yıllık süreci anlaşılır hale getirmeye çalışıyoruz.”

2007 yılında birinci derece arkeolojik sit alanı olarak tescil edilen Karahantepe, Tek Tek Dağları Milli Parkı içinde yer alıyor.

Şanlıurfa şehir merkezine 46 kilometre uzaklıkta bulunan Karahantepe 1997 yılında keşfedildi. Alanda ilk kazılar 2019 yılında başlatıldı. Karahantepe’de hayvan tasvirleri bulunan 250’den fazla T şeklinde megalit bulunuyor.

Bu stel ve heykellerin yer aldığı sergi Şanlıurfa Arkeoloji Müzesi’nde açıldı .

Kapak Fotoğrafı: Karahantepe. TGA

Banner
Benzer Yazılar

Kuzey Çin’de keşfedilen 5 bin 200 yıllık taş oyma ipekböceği krizaliti

20 Temmuz 2022

20 Temmuz 2022

Eyalet Arkeolojik Araştırma Enstitüsüne göre, arkeologlar geçen ay Kuzey Çin’in Shanxi Eyaletinde en az 5 bin 200 yıl öncesine dayanan...

Denisovalı İnsanının Kafatası Bulunmuş Olabilir

25 Haziran 2021

25 Haziran 2021

Araştırmacılar, Çin’de 90 yıl önce bulunan kafatasının Denisovalı insanının uzun zamandır aranan kafatası olabileceği üzerinde düşünüyorlar. Bir rivayete göre; Kuzey...

İngiltere’de 10.500 yıllık Avcı-Toplayıcı yerleşimi bulundu

21 Ocak 2023

21 Ocak 2023

Chester Üniversitesi ve Manchester’dan bir arkeolog ekibi, İngiltere’nin Scarborough kenti yakınlarındaki kazılar sırasında Avcı-Toplayıcı yerleşimini keşfetti. Ekip tarafından Kuzey Yorkshire’daki...

Antik Dünya’nın En Büyük Dairesel Mezarı Açılıyor

24 Aralık 2020

24 Aralık 2020

Julius Caesar’dan İmparatorluk görevini devir alan Augustus’un 2014’te açılması beklenen devasa anıt mezarın yıllardır devam eden resterasyon çalışmaları nihayet sona...

2000 yıllık muhteşem Roma mavisi cam kase bulundu

23 Ocak 2022

23 Ocak 2022

Hollanda’nın en eski şehirlerinden biri olan Nijmegen’deki Winkelsteeg’de kapsamlı bir konut ve yeşil alan geliştirme alanında kazı yapan arkeologlar, kusursuz...

Dendera Tapınağının İkinci Restorasyon Aşaması Tamamlandı

10 Mart 2021

10 Mart 2021

Tanrıça Hathor’a adanmış olan Dendera Tapınağı kompleksi uzun bir süredir restorasyon görmekteydi. Yukarı Mısır’da bulunan Dendera tapınağı, tanrıça Hathor’a adanmış...

Dünya’nın En Eski Müzelerinden Biri Olan Egmore Kasım’dan İtibaren Çevrimiçi Gezilebilecek!

14 Ekim 2020

14 Ekim 2020

Hindistan’ın Chinnai şehrinde (Tamil Nadu eyaletinin başkenti. – Madras olarak da bilinir.)bulunan 169 yıllık Egmore Devlet Müzesi’ndeki zengin koleksiyonların bir...

Kral Tutankhamun’un hançerinin gizemi çözüldü

25 Şubat 2022

25 Şubat 2022

Arkeologlar, 3400 yıl önce keşfedilen Kral Tutankhamun’un hançerinin gizemini çözdüler. 1922’de firavunun mezarında bulunan hançer üzerinde yeni bir kimyasal çalışma...

Japonya’da tavuk yetiştiriciliği 6.000 yıl öncesine dayanıyor

20 Nisan 2023

20 Nisan 2023

Tavuk, kümes hayvanları arasında en yaygın türdür. Eti ve yumurtası için beslenen tavuk, dünya genelinde büyük bir pazar payına sahiptir....

Stonehenge Tüneline Tepkiler Büyüyor

6 Aralık 2020

6 Aralık 2020

Tarihin en güzel ve ünlü tanıklarından olan Stonehenge dün tünel karşıtı protestestolara ev sahipliği yaptı. Geçtiğimiz aylarda İngiliz Hükümetinin anıtın...

Aşk tanrısı Eros’un elinde horozlarla tasvir edildiği 2000 yıllık mozaik koruma altında

18 Aralık 2021

18 Aralık 2021

İzmir’de Kasım ayında bir evde kaçak kazı yapıldığı ihbarı üzerine düzenlenen operasyonda ele geçen içinde aşk tanrısı Eros’un elindeki horozlarla...

Hattuşa kazılarında 2 bin 800 yıllık fil dişinden yapılmış süsleme parçası bulundu

13 Kasım 2023

13 Kasım 2023

Anadolu’nun ilk merkezi devlet teşkilatını kuran Hititlerin başkenti Hattuşa’da Prof. Dr. Andreas Schachner başkanlığında devam eden kazılarda 2 bin 800...

Romalılara Ait 1500 Yıllık Dana Burger Tarifi

4 Ocak 2021

4 Ocak 2021

Günümüzde yaptığımız bir çok yemeğin kökeni geçmişe dayanmaktadır. Her evde mutlaka babaanne yada anneanneden kalma bir yemek tarifi vardır. Kuşkusuz...

Atina’da Yunan Tanrısı Hermes’e Ait Heykel Başı Bulundu

17 Kasım 2020

17 Kasım 2020

Antik Yunan Medeniyeti mitolojisinde yolcuların, tüccarların, habercilerin, kumarbazların ve hırsızların tanrısı olarak nitelendirilen Hermes’e ait heykel başı Atina‘da bulundu. Yunanistan...

İngiltere’de keşfedilen Demir Çağı köyünde zengin Roma buluntularına ulaşıldı

13 Ocak 2022

13 Ocak 2022

Arkeologlar, İngiltere’nin HS2 yüksek hızlı demiryolu güzergahı üzerinde keşfettikleri geniş bir Demir Çağı köyünde Roma dönemine ait zengin bulgulara ulaştılar....

Yorumlar
Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

[mc4wp_form id=”621″]