Bern Üniversitesi’ndeki araştırmacılar, kozmik ışınları kullanarak kuzey Yunanistan’daki ilk çiftçilerin 7.000 yıldan daha eski bir tarih öncesi yerleşimini tespit ettiler.
Arkeolojide tarihlendirme buluntuları keşfetmek kadar önemlidir. Kazılarda elde edilen buluntuların yaşını belirlemek için iki yöntem kullanılır: ağaçlardaki yıllık halkaların dizileri temelinde tarihlemeyi sağlayan dendrokronoloji ve buluntuların yaklaşık yaşını radyoaktif karbon izotopunun bozunma hızıyla hesaplayabilen radyokarbon tarihleme karon-14 yöntemi.
Bern Üniversitesi Arkeoloji Bilimleri Enstitüsü liderliğindeki bir ekip, kuzey Yunanistan’daki Dispilio arkeolojik alanından aldıkları kereste parçasının yaşını şimdiye kadar yapılmayan kozmik ışınları kullanma yöntemi ile ölçmeyi başardılar.
Ekip, kereste parçasını MÖ 5328 ile 5140 yılları arasına tarihlendirmeyi başardı. Araştırmacılar, güvenilir bir şekilde MÖ 5259’a tarihlenebilen uzaydan gelen yüksek enerjili parçacıkları kullandılar.
Çalışma Nature Communications dergisinde yayınlandı.
Dendrokronoloji ve Karbon-14 yöntemlerinin bir sınırı olduğuna dikkat çeken çalışmanın baş yazarı Bern Üniversitesi Arkeoloji Bilimleri Enstitüsü’nden Andrej Maczkowski, “Orta Avrupa’da neredeyse 12.500 yıl öncesine, MÖ 10.375 yılına kadar uzanan bir ağaç halkası kronolojisi var. Ancak, bu kronoloji yalnızca belirli bölgeler için geçerlidir. Akdeniz bölgesi için tutarlı bir kronoloji yok” dedi.
Kronoloji alanında çığır açan çalışmayı 2012 yılında Japon fizikçi Fusa Miyake gerçekleştirdi.
Miyake, muhtemel güneş patlamaları nedeniyle büyük bir kozmik ışın akışının atmosferde bir artışa neden olabileceğini keşfetti.
Albert Hafner, “Miyake, böylece tarih öncesi arkeolojide bir paradigma değişikliği meydana getirdi” dedi.
Bugün Miyake’nin keşfettiği kozmik ışın akışı olayları MÖ 12.350’ye kadar biliniyor. En büyük kozmik ışın akışı MÖ 5259 gerçekleştiği tespit edildi. Son birkaç yüzyılda benzer büyüklükte böyle bir olay kaydedilmemiştir.
MÖ 5259’da olduğu gibi bu büyüklükte bir olay bugün meydana gelirse, muhtemelen telekomünikasyon ve elektronik üzerinde feci bir etkisi olacağı tahmin ediliyor.
ETH Zürih’teki araştırmacılar MÖ 5259 bağlantı noktası oluşturdu. Albert Hafner, “Bağlantı noktası ile Balkanlar, dünyada bu paradigma değişiminden yararlanan ve tutarlı bir takvimden bağımsız olarak mutlak tarihlemeyi başarılı bir şekilde belirleyebilen ilk bölge” oldu diye konuştu.
Andrej Maczkowski ise şunları söyledi: “Bölge için bu döneme ait diğer kronolojilerin artık hızlı bir şekilde art arda ‘Dispilio Kronolojisi’ne bağlanabileceğini umuyoruz. Bu, güney Balkanlar için bölgesel bir dendrokronolojinin geliştirilmesinin yolunu açıyor.”
Balkanlar, Avrupa’nın en eski göl kenarı yerleşimlerine sahiptir ve bunların yerleşim yerleri MÖ 6000’den hemen sonraya tarihlenmektedir. Bölge, Avrupa’da tarımın genişlemesinde kilit rol oynamıştır.
Kapak fotoğrafı: Dispilio’nun tarih öncesi bölgesi, kuzey Yunanistan’daki Kastoria Gölü’nde yer almaktadır. Arka planda Kastoria kasabası görülebilir. Fotoğrafın alt tarafında, tarih öncesi bir kazık konutun modern rekonstrüksiyonu var. © Bern Üniversitesi. Fotoğraf: Marco Hostettler
