28 March 2024 Gelecek Geçmişin Ürünüdür

Tarihin Az Bilinen Güçlü Krallığı “Mitanni Devleti”

Hurriler; MÖ 16. yüzyılın sonlarına doğru Kuzey-Batı Mezopotamya bugünkü Mardin civarına gelen Indo-Ari kökenli (Indo-Ari terimi Hint-Avrupa dil ailesi içinde bugün Hintçe ile akraba olan Doğu dillerini konuşan bir zümreye verilen addır.) olan savaşçı ve yönetici bir sınıf ile bir devlet örgütü haline gelmişlerdir. Bu devlete ise resmi bir ad olarak Mitanni Devleti denilmiştir.

Halkının büyük çoğunluğunu Hurri’li nüfusun oluşturduğu, yönetici sınıfın ise Mitanniler’den oluştuğu karma bir halk ortaya çıkmıştır. Bu karma halkın yaşadığı Mitanni Ülkesi, yaklaşık olarak M.Ö. 16. yüzyılın ikinci yarısında büyük bir siyasal güç halini almıştır.Mitanni kralları dil olarak Hurrice’yi benimsemişlerdir.

Başkenti Vaşukanni (Ṷašukanni) olan Mitanni Devleti güçlü olduğu sırada Fırat’ın batısında etkin olmaya başlamış böylece Mısır, Hitit ile birlikte dönemin siyaset sahnesinde üçüncü büyük güç olarak araya girmiştir.

 

En eski Hurri kralları olarak bilinen Kirta ve Şuttarna (Šuttarna) genellikle mühür baskılarından bilinmektedirler. Alalah’ta (Alalaḫ) bulunan mühür baskılarında “Šu-ut-tar-n[a] DUMU Ki-ir-ta LUGAL Ma-i-ta-ni” (Maitani kralı, Kirta’nın oğlu, Şuttarna (Šuttarna)) yazısı okunmaktadır. Kral Sauştatar (Sauštatar) dönemine ait olan bu tabletlerde adı geçen Kirta’nın; Şuttarna’ya(Šuttarna) ait mührü kullanması belki de bu kralın Mitanni Devleti’nin kurucusu olduğunu göstermektedir.
Mitanni coğrafyası genel hatlarıyla, ortasında Habur kollarının meydana getirdiği üçgen olmak üzere, Fırat kavsi ve Dicle’nin üst kesimleri arasında yer almıştır. Mitanni Hanedanlığı, gücünün zirvesindeyken, Habur’dan Mari’ye ve Fırat’tan Karkamış’a kadar olan ticaret yollarını kontrolünde tuttu. Hanedanlık ayrıca, Ninive’deki Yukarı Dicle ve onu besleyen kolların Kontrolünü elinde tutmuştur.

Mitannilerin müttefikleri, Güneydoğu Anadolu’daki Kizzuwatna; Ugarit ile Qanta arasında, denize doğru uzanan Asi Nehri’nin batısındaki Mukish (Alalah – Açana); Asi Nehri’ni doğu kıyısını Alalah’tan aşağıya doğru Halep, Ebla ve Hama ve oradan da Qanta ve Kadeş’e kadar kontrol eden Niya Krallığı’dır.Suriye’nin kuzeyindeki Mitanni toprakları, batıda Doğu Anadolu’yla sınırlanmıştır ve doğuda Nuzi (Bugünkü Kerkük) ve Dicle Nehri’ne kadar uzanır. Güneyde, Halep’ten doğuda Fırat’taki Mari’ye kadar yayılmıştır.

Bütün bu bölge, suni sulama olmadan tarım yapmaya elverişliydi. Sığır, koyun, at ve keçi yetiştirilmekteydi ve Mitanniler binicilik ile at arabaları konusunda ünlüydü. Sümerlerin kullandığı gibi katı ahşap tekerleklerden ziyade kendilerinin geliştirdiği hafif savaş arabası kullanmaları, arabaların daha hızlı ve daha rahat manevra yapabilmelerine olanak sağlamıştır.

Günümüzde Boğazkale yakınlarındaki Hattuşa arşivlerinin kazısında, dünyadaki en eski at antrenman kitapçığı bulundu. Bu kitapçık, MÖ 1345 yılına aittir ve dört tabletten (1080 satır) oluşmaktadır ve Kikkuli adlı bir at eğiticisi tarafından yazılmıştır. Kikkuli, giriş cümlesine şunları yazar: “Mitanni topraklarının usta at eğiticisi olan Kikkuli konuşur” ve devamında atlara verilecek uygun eğitimi ayrıntılı bir şekilde anlatır.

MÖ 16. yüzyılda en tanınmış krallar Kirta, Shuttarna ve Barratarna gibi gözüküyor. Kral Shaushtatar (hükümdarlığı takriben 1430 yıllar), Mitanni’nin sınırlarını Alalah, Nuzi, Assur ve Kizzuwatna’ya kadar genişletti III. Tuthmosis (1479-1425) döneminde Mısır, Suriye bölgesini kendi denetimine alma konusundaki uzun süren mücadelesi neticesinde Mitanni’yi hâkimiyetinde olan Halep şehrinde bozguna uğrattı.

Mısır Hanedanları ile Mitanni arasında, iki ulusun gücünü dengelemek maksadıyla anlaşmanın bir parçası olarak Mitanni Kralı Tushratta’nın kızı Taduhepa ile III. Amenhotep’in evlenmesine karar verildi. Bu anlaşma, Washukanni’de süren Tusratta ve önceki kralın akrabası Shuttarna (Artatama II olarak da bilinir) arasındaki iktidar mücadelesi esnasında yapıldı. Bu iktidar mücadelesinde Mısır Tushratta’yı desteklerken, Hitit Kralı I. Suppiluliuma da II. Artatama’yı destekledi.

Hititlerin gittikçe artan gücünden korkan Mısır desteğini çekmesine rağmen Tushratta başarılı olmak için dimdik ayakta durdu.‘‘Tušratta için diğer bir sorun I.Šuppiluliuma’nın Kizzuwatna kralı ile gerçekleştirdiği ittifak ile Mitanni topraklarını tehdit etmesi olmuştur. Ancak Tušratta’yı asıl etkisiz kılan hamle I. Šuppiluliuma’nın saldırısı ile gerçekleşmiştir. Bu saldırıdan başarılı bir sonuç elde eden I. Šuppiluliuma, Mitanni’nin akıbeti ile ilgili olarak, Mitanni tahtına çıkacak kralın belirlendiği bir antlaşma metni hazırlatmıştır.

Bu antlaşma metninden, Tušratta’nın oğlu Mattiwaza’nın (Šattiwaza) Mitanni kralı olarak atandığı anlaşılmıştır’’.(Mitanni kralı tuşrattanın mektupları s.161-162) I. Suppiluliuma, diplomatik bıkkınlık ve artık Mısır’ın karşılık vermeyecek olmasının verdiği güvenle askerî güçlerini Washukanni’ye yönlendirdi ve bu şehre harabeye çevirdi. Tushratta oğlu tarafından öldürüldü; muhtemelen şehri en az hasarla kurtarmak için. Bu yenilgiden sonra Mitanni, Hitit kralları tarafından yönetildi.

Sonuç olarak; Wassukanni’nin I.Suppılulıuma tarafından ele geçirilmesinin ardından Hititler Mitanni kasabalarına yeni yöneticiler yerleştirdiler, Asuriler Mitanni’ye kaybettikleri bölgenin kontrolünü tekrar ele geçirdi. Tusratta öldürüldü ve oğlu Shattiwaza, Hitit Suppiluliuma’nın varisi oldu (MÖ 1344 – 1322). Aynı zamanda asi Artatama, I. Assur-Uballit (MÖ 1364-1328) liderliğindeki yeniden doğmuş bir Asur’un önem verilmeyen kralı oldu. Wassukanni, M.Ö. 1290 civarında Asur kralı Adad-Nirari tarafından yeniden ele geçirildi.

Mitanni Krallığı var olduğu dönem boyunca birçok olay yaşanmış ve , bulunduğu bölgede çok fazla etki göstermiş ve etkilemiş bunun sayesinde adından söz ettirmiş bir krallık olmuştur.

Kaynak: YILDIRIM, N. (2017) ‘‘ Mitanni Kralı Tuşratta’nın Mektupları Çerçevesinde Diplomatik Evlilikler Üzerine Bir Değerlendirme’’ s. 151-16

EDULJEE, K.E. (2005) ‘‘ Indo-Iranians Of Asia Minor’’

Banner
Benzer Yazılar

Esna Tapınağı Orijinal Renklerine Kavuştu

15 Kasım 2020

15 Kasım 2020

Mısır  da bulunan Esna tapınağının keşfedilmesinin üzerinden 200 yıl geçtikten sonra araştırmacılar 2000 yıllık yazıtların orijinal renklerini ortaya çıkarmayı başardı....

Mezopotamya’da 4500 yıl önce ortaya çıkan melez hayvan: Kunga

17 Ocak 2022

17 Ocak 2022

Medeni Dünya’nın temel taşlarının atıldığı Mezopotamya’da bilinen ilk biyomühendislik çalışmanın ürünü Kunga adı verilen melez eşek olduğu açıklandı. Bir genomik...

Mezopotamya’nın Uruk antik kenti yakınlarında 4000 yıllık tekne ortaya çıkarıldı

9 Nisan 2022

9 Nisan 2022

Devlet Eski Eserler Kurulu Irak Alman Misyonu ve Alman Arkeoloji Enstitüsü Şark Dairesi’nden bir arkeolog ekibi, Uruk antik kenti yakınlarında...

400 Yıl Önce Keşfedilen Mumyaların Gizemleri Aydınlandı

13 Kasım 2020

13 Kasım 2020

İlk kez 1615’te İtalyan bir besteci tarafından bulunan mumyaların BT taramaları yapıldı. BT taramalarında mumyaların iç organlarıyla birlikte mumyalandıkları ortaya...

Fizana Kadar Gidenlerin Görmesi Gereken Şehir Ghat!

12 Kasım 2020

12 Kasım 2020

Ghat başkent Trablus’a 1400 km uzaklıkta, Libya-Cezayir sınırının eteklerinde Fezzan’ın (Fizan) güneybatı bölgesinde, batı Libya çölünde yer alan antik bir...

Türkiye Coğrafyasında Yaşayan Eski Topluluklar İklim Değişikliğine Kolayca Adepte Oldular

2 Kasım 2020

2 Kasım 2020

İklim değişikliği toplumsal çöküşü tetikleyebilir ve popülasyonları hareket etmeye zorlayabilir, ancak her zaman değil! Yeni arkeolojik araştırmalar, antik Türkiye’deki popülasyonların,...

Eskiçağ Toplumlarında Şifa İçin Köpek Kullanılıyordu

24 Nisan 2021

24 Nisan 2021

Köpek deyince akıllara dostluk gelir. İnsan ile köpek arasındaki bu dostluk neolitik çağ ile birlikte görülmeye başlar. İnsanın yerleşik düzene...

Esna Tapınağında Tozların Altından Çıkan Koca Evren

23 Kasım 2020

23 Kasım 2020

Esna Tapınağı uzun bir süredir yenilenmeyi ve yeniden nefes almayı beklerken geçtiğimiz günlerde eski renklerine kavuşmanın sevincini yaşamıştı. Bizde bu haberi...

Dünyanın En Eski Yer Adı İşaretleri

4 Aralık 2020

4 Aralık 2020

Dünya’nın tarihi boyunca eski kültürlere ve yaşamlara ilgimiz ve merakımız her geçen gün artarak devam etmekte. Araştırmacılar insanoğlunun merakından yola...

Neandertaller ve Homo Sapiens Aynı Teknolojiyi Kullanmış

15 Şubat 2021

15 Şubat 2021

Uzun zamandır Nubian teknolojisini sadece Homo sapiens’in kullandığı düşünülüyordu. Yapılan yeni araştırma sonuçları Neandertaller ve Homo sapiens’in aynı teknolojiyi kullandığını...

Irak’ta arkeologlar 2700 yıllık şarap presi buldu

24 Ekim 2021

24 Ekim 2021

Kuzey Irak’taki Faida’da, yaklaşık dokuz kilometre (5,5 mil) uzunluğunda bir sulama kanalının duvarlarına oyulmuş taş oymalar ve büyük ölçekli bir...

Antik Asur kenti Nimrud’da tanrıça İştar’ı tasvir eden türünün ilk örneği taş stel ortaya çıkarıldı

27 Haziran 2023

27 Haziran 2023

Pennsylvania Üniversitesi ve Iraklı arkeologlardan oluşan kazı ekibi Asur kenti Nimrud’da tanrıça İştar’ı tasvir eden türünün ilk örneği büyük bir...

Giza’nın Gizemleri

26 Kasım 2020

26 Kasım 2020

Büyük Piramit, antik dünyanın ayakta kalan nadir eserlerinden birisidir. Bu devasa yapılar günümüzdeki ziyaretçilerine güçlü bir hanedanlığa bakma şansı veriyor....

26, Hanedan Rahibi Djehuty Imhotep’in Lahdi Minya’da Bulundu!

15 Ekim 2020

15 Ekim 2020

Mısır, Minya’daki Al-Ghoreifa arkeolojik kazı alanında antik Mısır tanrısı Djehuty’nin baş rahibinin lahiti bulundu. Tanrı Djehuty’nin 26. Hanedan (MÖ 688-525)...

Herkül ve Büyük İskender’e bağlı ikiz tapınaklar Sümer şehri Girsu’da keşfedildi

29 Ocak 2024

29 Ocak 2024

Arkeologlar, Irak’ın güneydoğusunda şu anda Tello olarak bilinen bir Sümer şehri olan Girsu’daki kazılar sırasında biri diğerinin üzerine gömülü iki...

Yorumlar
Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

[mc4wp_form id=”621″]