29 September 2023 Gelecek Geçmişin Ürünüdür

Tarihin Az Bilinen Güçlü Krallığı “Mitanni Devleti”

Hurriler; MÖ 16. yüzyılın sonlarına doğru Kuzey-Batı Mezopotamya bugünkü Mardin civarına gelen Indo-Ari kökenli (Indo-Ari terimi Hint-Avrupa dil ailesi içinde bugün Hintçe ile akraba olan Doğu dillerini konuşan bir zümreye verilen addır.) olan savaşçı ve yönetici bir sınıf ile bir devlet örgütü haline gelmişlerdir. Bu devlete ise resmi bir ad olarak Mitanni Devleti denilmiştir.

Halkının büyük çoğunluğunu Hurri’li nüfusun oluşturduğu, yönetici sınıfın ise Mitanniler’den oluştuğu karma bir halk ortaya çıkmıştır. Bu karma halkın yaşadığı Mitanni Ülkesi, yaklaşık olarak M.Ö. 16. yüzyılın ikinci yarısında büyük bir siyasal güç halini almıştır.Mitanni kralları dil olarak Hurrice’yi benimsemişlerdir.

Başkenti Vaşukanni (Ṷašukanni) olan Mitanni Devleti güçlü olduğu sırada Fırat’ın batısında etkin olmaya başlamış böylece Mısır, Hitit ile birlikte dönemin siyaset sahnesinde üçüncü büyük güç olarak araya girmiştir.

 

En eski Hurri kralları olarak bilinen Kirta ve Şuttarna (Šuttarna) genellikle mühür baskılarından bilinmektedirler. Alalah’ta (Alalaḫ) bulunan mühür baskılarında “Šu-ut-tar-n[a] DUMU Ki-ir-ta LUGAL Ma-i-ta-ni” (Maitani kralı, Kirta’nın oğlu, Şuttarna (Šuttarna)) yazısı okunmaktadır. Kral Sauştatar (Sauštatar) dönemine ait olan bu tabletlerde adı geçen Kirta’nın; Şuttarna’ya(Šuttarna) ait mührü kullanması belki de bu kralın Mitanni Devleti’nin kurucusu olduğunu göstermektedir.
Mitanni coğrafyası genel hatlarıyla, ortasında Habur kollarının meydana getirdiği üçgen olmak üzere, Fırat kavsi ve Dicle’nin üst kesimleri arasında yer almıştır. Mitanni Hanedanlığı, gücünün zirvesindeyken, Habur’dan Mari’ye ve Fırat’tan Karkamış’a kadar olan ticaret yollarını kontrolünde tuttu. Hanedanlık ayrıca, Ninive’deki Yukarı Dicle ve onu besleyen kolların Kontrolünü elinde tutmuştur.

Mitannilerin müttefikleri, Güneydoğu Anadolu’daki Kizzuwatna; Ugarit ile Qanta arasında, denize doğru uzanan Asi Nehri’nin batısındaki Mukish (Alalah – Açana); Asi Nehri’ni doğu kıyısını Alalah’tan aşağıya doğru Halep, Ebla ve Hama ve oradan da Qanta ve Kadeş’e kadar kontrol eden Niya Krallığı’dır.Suriye’nin kuzeyindeki Mitanni toprakları, batıda Doğu Anadolu’yla sınırlanmıştır ve doğuda Nuzi (Bugünkü Kerkük) ve Dicle Nehri’ne kadar uzanır. Güneyde, Halep’ten doğuda Fırat’taki Mari’ye kadar yayılmıştır.

Bütün bu bölge, suni sulama olmadan tarım yapmaya elverişliydi. Sığır, koyun, at ve keçi yetiştirilmekteydi ve Mitanniler binicilik ile at arabaları konusunda ünlüydü. Sümerlerin kullandığı gibi katı ahşap tekerleklerden ziyade kendilerinin geliştirdiği hafif savaş arabası kullanmaları, arabaların daha hızlı ve daha rahat manevra yapabilmelerine olanak sağlamıştır.

Günümüzde Boğazkale yakınlarındaki Hattuşa arşivlerinin kazısında, dünyadaki en eski at antrenman kitapçığı bulundu. Bu kitapçık, MÖ 1345 yılına aittir ve dört tabletten (1080 satır) oluşmaktadır ve Kikkuli adlı bir at eğiticisi tarafından yazılmıştır. Kikkuli, giriş cümlesine şunları yazar: “Mitanni topraklarının usta at eğiticisi olan Kikkuli konuşur” ve devamında atlara verilecek uygun eğitimi ayrıntılı bir şekilde anlatır.

MÖ 16. yüzyılda en tanınmış krallar Kirta, Shuttarna ve Barratarna gibi gözüküyor. Kral Shaushtatar (hükümdarlığı takriben 1430 yıllar), Mitanni’nin sınırlarını Alalah, Nuzi, Assur ve Kizzuwatna’ya kadar genişletti III. Tuthmosis (1479-1425) döneminde Mısır, Suriye bölgesini kendi denetimine alma konusundaki uzun süren mücadelesi neticesinde Mitanni’yi hâkimiyetinde olan Halep şehrinde bozguna uğrattı.

Mısır Hanedanları ile Mitanni arasında, iki ulusun gücünü dengelemek maksadıyla anlaşmanın bir parçası olarak Mitanni Kralı Tushratta’nın kızı Taduhepa ile III. Amenhotep’in evlenmesine karar verildi. Bu anlaşma, Washukanni’de süren Tusratta ve önceki kralın akrabası Shuttarna (Artatama II olarak da bilinir) arasındaki iktidar mücadelesi esnasında yapıldı. Bu iktidar mücadelesinde Mısır Tushratta’yı desteklerken, Hitit Kralı I. Suppiluliuma da II. Artatama’yı destekledi.

Hititlerin gittikçe artan gücünden korkan Mısır desteğini çekmesine rağmen Tushratta başarılı olmak için dimdik ayakta durdu.‘‘Tušratta için diğer bir sorun I.Šuppiluliuma’nın Kizzuwatna kralı ile gerçekleştirdiği ittifak ile Mitanni topraklarını tehdit etmesi olmuştur. Ancak Tušratta’yı asıl etkisiz kılan hamle I. Šuppiluliuma’nın saldırısı ile gerçekleşmiştir. Bu saldırıdan başarılı bir sonuç elde eden I. Šuppiluliuma, Mitanni’nin akıbeti ile ilgili olarak, Mitanni tahtına çıkacak kralın belirlendiği bir antlaşma metni hazırlatmıştır.

Bu antlaşma metninden, Tušratta’nın oğlu Mattiwaza’nın (Šattiwaza) Mitanni kralı olarak atandığı anlaşılmıştır’’.(Mitanni kralı tuşrattanın mektupları s.161-162) I. Suppiluliuma, diplomatik bıkkınlık ve artık Mısır’ın karşılık vermeyecek olmasının verdiği güvenle askerî güçlerini Washukanni’ye yönlendirdi ve bu şehre harabeye çevirdi. Tushratta oğlu tarafından öldürüldü; muhtemelen şehri en az hasarla kurtarmak için. Bu yenilgiden sonra Mitanni, Hitit kralları tarafından yönetildi.

Sonuç olarak; Wassukanni’nin I.Suppılulıuma tarafından ele geçirilmesinin ardından Hititler Mitanni kasabalarına yeni yöneticiler yerleştirdiler, Asuriler Mitanni’ye kaybettikleri bölgenin kontrolünü tekrar ele geçirdi. Tusratta öldürüldü ve oğlu Shattiwaza, Hitit Suppiluliuma’nın varisi oldu (MÖ 1344 – 1322). Aynı zamanda asi Artatama, I. Assur-Uballit (MÖ 1364-1328) liderliğindeki yeniden doğmuş bir Asur’un önem verilmeyen kralı oldu. Wassukanni, M.Ö. 1290 civarında Asur kralı Adad-Nirari tarafından yeniden ele geçirildi.

Mitanni Krallığı var olduğu dönem boyunca birçok olay yaşanmış ve , bulunduğu bölgede çok fazla etki göstermiş ve etkilemiş bunun sayesinde adından söz ettirmiş bir krallık olmuştur.

Kaynak: YILDIRIM, N. (2017) ‘‘ Mitanni Kralı Tuşratta’nın Mektupları Çerçevesinde Diplomatik Evlilikler Üzerine Bir Değerlendirme’’ s. 151-16

EDULJEE, K.E. (2005) ‘‘ Indo-Iranians Of Asia Minor’’

Banner
Benzer Yazılar

Suaygırları Yüzünden Çıkan Savaşta Öldürülen Mısır Firavunu

17 Şubat 2021

17 Şubat 2021

Firavun II. Seqenenre Taa savaş alanında korkunç bir ölümle karşılaştı. Live Science’de yayınlanan bir habere göre Firavun ülkesini korumak isterken...

Mezopotamya’nın Uruk antik kenti yakınlarında 4000 yıllık tekne ortaya çıkarıldı

9 Nisan 2022

9 Nisan 2022

Devlet Eski Eserler Kurulu Irak Alman Misyonu ve Alman Arkeoloji Enstitüsü Şark Dairesi’nden bir arkeolog ekibi, Uruk antik kenti yakınlarında...

Akhenaton Tek Tanrılı Dinin Kurucusu ya da Akıllı Bir Politikacı

3 Ocak 2021

3 Ocak 2021

Mısır medeniyeti, dünya tarihine her alanda etki bırakan medeniyet olmuştur. Dünyanın yedi harikalarından birisi olan Mısır Piramitleri ile görkemliliğini günümüze...

9 Yaşında ki Çocuk Süleyman Tapınağına Ait Altın Bir Boncuk Buldu

1 Aralık 2020

1 Aralık 2020

Bar-Ilan üniversitesinin gönüllüler için düzenlemiş olduğu Temple Mount Eleme Projesi (TMSP) kapsamında çalışan 9 yaşındaki bir çocuk 3000 yıllık altın bir...

Dünyanın en eski kadastro çizimini gösteren kil tablet

5 Ağustos 2021

5 Ağustos 2021

Yerleşik düzene geçilmesi mülkiyet konusunu beraberinde getirmiştir. Arazi mülkiyeti, sınırların belirlenmesi, mülkiyet sahipliği ya da ortaklıklarında görülen uyuşmazlıklar ve daha...

Antik Mısır’ın Kutsal Kedileri

19 Ekim 2020

19 Ekim 2020

Kediler bütün dünyada en çok beslenen evcil hayvanlardan biridir. Her mecrada sevildikleri gibi günümüzde de internet ortamının kahramanı durumundadırlar. Ne...

400 Yıl Önce Keşfedilen Mumyaların Gizemleri Aydınlandı

13 Kasım 2020

13 Kasım 2020

İlk kez 1615’te İtalyan bir besteci tarafından bulunan mumyaların BT taramaları yapıldı. BT taramalarında mumyaların iç organlarıyla birlikte mumyalandıkları ortaya...

Her Devrin Fenomeni, Paranın Enteresan Tarihi

28 Ekim 2020

28 Ekim 2020

“Paraya dair yazmak onu elde etmekten daha kolaydır; ve onu kazananlar, para hakkında sadece yazmayı başarabilenlere büyük destek verirler. “Voltaire,...

Katar Müzesi Asaila’da Yaptığı Yeni Keşifleri Duyurdu

13 Ocak 2021

13 Ocak 2021

Katar Müzeleri Arkeoloji Bölümü (QM), Katar’ın batısında, Umm Bab’ın yaklaşık 12 kilometre doğusunda yer alan ve ülkenin en eski arkeolojik...

Türkiye Coğrafyasında Yaşayan Eski Topluluklar İklim Değişikliğine Kolayca Adepte Oldular

2 Kasım 2020

2 Kasım 2020

İklim değişikliği toplumsal çöküşü tetikleyebilir ve popülasyonları hareket etmeye zorlayabilir, ancak her zaman değil! Yeni arkeolojik araştırmalar, antik Türkiye’deki popülasyonların,...

Dicle Nehri kenarında 3400 yıllık Mitanni Kenti ortaya çıkarıldı

30 Mayıs 2022

30 Mayıs 2022

Medeniyetin yeşerdiği topraklar olarak bilinen Mezopotamya’da 3400 yıllık Mitanni Kenti ortaya çıkarıldı. Mezopotamya’yı oluşturan iki nehirden biri olan Dicle nehrinin...

Fizana Kadar Gidenlerin Görmesi Gereken Şehir Ghat!

12 Kasım 2020

12 Kasım 2020

Ghat başkent Trablus’a 1400 km uzaklıkta, Libya-Cezayir sınırının eteklerinde Fezzan’ın (Fizan) güneybatı bölgesinde, batı Libya çölünde yer alan antik bir...

Esna Tapınağı Orijinal Renklerine Kavuştu

15 Kasım 2020

15 Kasım 2020

Mısır  da bulunan Esna tapınağının keşfedilmesinin üzerinden 200 yıl geçtikten sonra araştırmacılar 2000 yıllık yazıtların orijinal renklerini ortaya çıkarmayı başardı....

II. Ramses’e Savaş Kaybettiren Taktiksel Hata

5 Şubat 2021

5 Şubat 2021

Tunç çağı döneminin iki süper gücü Hititler ile Mısırlılar arasında yapılan Kadeş Savaşı, dünya siyasi ve askeri tarihine damga vurmuştur....

Dünyanın İlk İmparatoru Akkad’lı Sargon

14 Ekim 2020

14 Ekim 2020

Dicle ve Fırat arasındaki verimli topraklarda ki sonraları bu topraklara Bereketli Hilal denecek olan bu yerde MÖ. 2330 civarında dünyanın...

Yorumlar
Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

[mc4wp_form id=”621″]