Savaşmak bir çok medeniyette sadece erkeklere özgü bir meslek bir yaşam tarzı olarak görülmüştür. Oysa ki tarihin gizli kalmış sayfalarında erkeklerden çok daha iyi savaşan onlardan daha iyi silah kullanan efsaneleşmiş kadınlardan bahsedilir.
Yunanlılar “Grekler” bu savaşçı kadınlara Amazon ismini vermiştir. Günümüze kadar da bu isimle anılmaya devam etmişlerdir. Savaşçı bir kadın denilmek istendiğinde bile bu isme başvurulduğunu görmek insanlar için şaşırtıcı değildir.
Antik Yunan tarihçi ve yazarı olan Herodot ki kendisi gezilerinde gördüğü yerleri ve insanları anlattığı, Herodot Tarihi olarak bilinen eseriyle tanınır. Eserinin esas konusu, Pers İmparatorluğu ile Antik Yunan kent devletleri arasında MÖ 499 ile MÖ 449 yılları arasında yapılan Pers-Yunan savaşlarıdır.
Pers ve Yunan savaşlarından bahsedildiğinde tarihte yerini almış olan İskitlere yer vermek gerekir. Peki İskit kökenli oldukları düşünülen Amazonlar aslında kimdir?
İskitler Türk mü?
İskit/Saka adını açıklamak üzere şimdiye kadar bazı görüşler ileri sürülmüştür. Togan, İskitlerin kabile isimleri olan Targutae, Skolot ve Parulat kelimelerinin de Türk, Çigil ve Barula adlarının “T”li cemi şeklinin yani Türküt, Sikilüt ve Barulat demek olmasının pek mümkün olduğunu belirtiyor ve İskit kelimesinin Cengiz’in ilk dayandığı kabilelerden Sakait kabilesinin adı gibi, Saka adının “T”li cem şekli olmasını hatıra getirdiğini ileri sürüyor. Kuun ise Part topluluklarının kolektif adında, Arsak (Romalılar arasında Arsac-es), Massagetlerin etnik adında Mas-sag ve Sakaların Grekler arasındaki “Sakai” adının kuşkuya yer bırakmaksızın oriantal Türk sözü “sağ”, “akıllı”, “yetenekli”, “ileri görüşlü” anlamına gelen sözlerle aynı olduğunu belirtiyor.
Saka/Sak adının Türk diline ait bir kelime olduğunu kabul eden Günaltay iseÇağatay lügatinde Sak kelimesinin yan manasına geldiğini belirterek Sakaların oturdukları yerlerin ana Türk iline nispetle yan taraf olduğu düşünülürse onlara bu adın verilmiş olması münasebetinin anlaşılacağını bildiriyor. Aynı bilim adamı, vaktiyle bu adı taşıyan Türklerden Sibirya içlerine ve kuzeydoğuya doğru göç etmek mecburiyetinde kalmış olan ve günümüzde Ruslar tarafından verilen Yakut adıyla anılan boyların kendilerini hâlâ Saka adıyla anmakta olmalarının da eski Sakaların Türklüklerini gösterdiğini belirtiyor.
Seyidof ise Sag/Sak’ın birden çok anlamı olan Türk menşeli bir kelime olduğunu ileri sürüyor ve Günaltay’ın da belirttiği üzere, Sak(a)/Sa’ların Yakutlarla soyca ya aynı ya da yakın akraba olduklarını kabul ediyor. Birçok Türk lehçesinde Sa/Sak kelimesinin yaygın manalarından birinin “yay” olduğunu, bazı Türk lehçelerinde “kuvvet”, “güç” manalarının bulunduğunu belirtiyor.
Eski yazarların gösterdikleri delillere göre onlara Türk dilinde bazı adlar verilmiştir. Bunlara, Temerinda, Karım Paluk, Graucasus örnek olarak verilebilir. Temerinda birleşik kelimesinin ilk kelimesi olan Temer, Türkçe Tengiz ve Macarca Tenger olarak bilinmektedir.İskitler Graucasus Dağı’na Graucasim demiştir. Türk dilinde “kar”, “kar”ı ve “okar”, “yüksek”i nitelemek için kullanılmaktadır. Formalardaki “augan”, Uygurca “okan”, Çağatayca “ogan” yani “Büyük Tanrı”ya işaret etmektedir. İskitlerin Karım Paluk adı da balık gölüne işaret etmektedir.
İskitlerin Ural-Altay ırkına mensup bir kavim olduğu ve hatta Türk olduğu tezi gitgide bilim âleminde daha çok taraftar bulmaktadır. Orta Asya ve Kafkaslar da yapılacak olan yeni Arkeolojik kazıların bu tezi daha fazla doğrulayacaği da düşünülmektedir.
Amazonlar
Herodotos’un verdiği bilgiye göre, Karadeniz’in kuzey bölgesindeki bu kadınlar, İskitlerce “Oiorpata” olarak anılmaktadırlar. Bu terim “oior”, “erkek” ve “pata”, öldürmek sözcüklerinden türetilmiştir. Böylece “erkek öldürenler” anlamına gelmektedir.Yazılı kaynaklarda Amazonlar hakkında verilen bilgiler tek başına fazla bir değer taşımamaktadır.
En iyi bilinen kadın birliği Hector’un ölümünden sonra Truva’ya giren Amazonların lideri Penthesilea’nın başkanlığındaki Karadeniz’in güneyinden gelen orduydu. Atlı genç kadının miğferi, göğüs zırhı, baldır zırhları ve çift yarım ay şeklinde kalkanı bulunuyordu. Silahları ise kılıç, çift ağızlı savaş baltası ve mızraktı; aynı zamanda yay ve ok da kullanmaktaydı ve okluğu hareketli atının terkisinde taşıyordu.
Herodotos da İskit ülkesi ve doğusundaki Sauromat ülkesi ilgili birçok Amazon hikâyesinden söz etmektedir. Burada verilen en kayda değer bilgi onların ata binip ok atmaları, savaşmaları, düşman öldürmeleri ve erkekler gibi giyinmeleridir.
Sonra ki yıllarda yapılan Arkeolojik çalışmalar ve kazılar neticesinde sınırlı olan bilgilerimizi doğrulayacak neticede buluntular ele geçirilmiştir. Ukrayna’nın güneyinde 1950’li yıllardan beri yapılan kazılarda çok sayıda Amazon mezarı bulunmuştur ve Kafkaslar’da bile bu tür mezarlar ortaya çıkarılmıştır. Bu mezarlarda ziynet eşyalarının yanında savaş araç ve gereçleri bulunmuştur. Bu tür buluntular arasında oklar, okluklar, mızraklar bulunmuştur.
Fiziksel güçleri erkeklerde daha az Amazon kadınları için silah kullanmalarında ki yetenek, teknik ve ustalıkları oldukça önemliydi. Yay ve okun bütün mezarlarda bulunmuş olması bu silahların kendileri için en uygun silah olarak seçtiklerinin kanıtıdır. Şüphesiz kas gücü olarak erkeklerden zayıf oldukları için hem ustalık gerektiren hem de uzaktan savaş için en uygun silah kuşkusuz ok ve yaydır. Bu silah seçiminin bilinçli olarak yapıldığı aşikardır. Bu nedenledir ki bir çok genç kız mezarında ok ve yay bulunması kesinlikle tesadüf değildir.
Amazonlar için belirli ve sürekli eğitimler yapmak çok önemliydi. Bu eğitimler sayesinde çeviklik kazanıyorlardı. Avlanma ve savaşma hızlı tepki verebilmek için gerekli meziyetlerdendir. Ok ve yay kullanımı değişkenlik göstermeyen soğukkanlı bir dikkat gerektirmekteydi. Savaşlar üzengisi olmayan atlar üzerinde yapılırdı bu nedenle atların iyi kontrol edilmesi ve göz, kol ve nefesin iyi kontrol edilmesi gerekmekteydi. Uzaklığın doğru olarak algılanması çok iyi bir zamanlama için son derece önemliydi.
Kaynak: Bu yazımızda Prof Dr. İlhami Durmuş ‘un “İskitler ve Sakalar” isimli kitabından alıntılar yapılmıştır.
