1 June 2023 Gelecek Geçmişin Ürünüdür

Kerkenes yerleşimi İkinci Gordion olabilir mi?

Yozgat’ın Sorgun ilçesi sınırları içerisinde yer alan Kerkenes Dağı’ndaki yerleşme uzun zamandır bilinmesine ve araştırılmasına rağmen hala bir çok sırrı barındırmaya devam ediyor.

Örneğin, bu yerleşimin adını hala bilmiyoruz.

2003 yılı kazı sezonunda bir dönem Med kenti olduğuna inanılan yerleşimde Frig yazıtlarının bulunması, kentin Frig yerleşimi olabileceğine işaret etti.

Antik kaynaklarda Pteria olarak kaydedilen kentin burası olduğu düşünülse de 1993 yılından beri devam eden çalışmalar ne yazık ki yerleşimin Pteria antik kenti olup olmadığına dair yeterli kanıt sağlayamamıştır.

Peki bu uzun zamanda ne oldu? Neyin gün ışığına çıktığına ve neyin hala gizli olduğuna bir göz atalım.

Her şeyden önce, şehrin bir Akdeniz şehri olmadığından neredeyse eminiz. Yerleşimde yapılan her kazı bize buranın bir Frig kenti olduğunu göstermiştir. Anıtlar ve seramik kalıntıları üzerindeki Frig yazıtları ile Frig kökenli insanların burada yaşadığını biliyoruz. Burada sadece yazıtları değil, Friglere ait dini inançların izlerini de adım adım takip etmek mümkündür.

Kerkenes Dağı Planları
Kerkenes Dağı Planları

Gordion kazılarının sonuçları, yerleşimin M.Ö. 700 yıllarında askeri bir saldırı sonucu başlayan bir yangınla sona erdiğini göstermektedir. Eusebius, başkent Gordion’u yağmalayıp tahrip eden ve Midas’ın ölümüne neden olan Kimmer istilası için M.Ö. 696-695 ve Sextus Julius Africanus M. Ö. 675-674 tarihlerini verir.

Araştırmalara göre, Kerkenes şehri M.Ö. 7. yüzyılın sonlarında ve 6. yüzyılın ilk yarısında bir nesil boyunca inşa edilmiş ve iskan edilmiştir. Yeni bir ikinci başkent Gordion’u kurmak için yeterli zaman geçmiş olmalıydı.

Kapadokya Kapısı duvarının restore edilmiş bölümü. Fotoğraf: Chicago
Kapadokya Kapısı duvarının restore edilmiş bölümü. Fotoğraf: Chicago

Yerleşimde 757 yapı taşı ortaya çıkarılmıştır. Ayrıca su ihtiyacını karşılamak için tüm yaz boyunca idare edilebilen yapay göletler oluşturulmuştur. Bu yapay göletlerin tabanları taş döşeme ile kaplıdır. Yerleşimde 7 ana kapı bulunmaktadır ve kapıların anıtsal görünümü oldukça dikkat çekicidir. 7 ana kapının ana yollara açık olduğu , bu da şehrin muhtemelen her zaman tehlikede olan yoğun Kimmer saldırıları döneminde inşa edildiği göz önüne alındığında şaşırtıcı değildir. Anadolu’nun bu dönemde siyasi bir birlik olmaktan uzak, karışık bir dönemden geçtiğini de belirtmekte fayda var.

Halys Nehri Savaşı veya Tutulma Savaşı, M. Ö. 6. yüzyılın başlarında Medler ve Lidyalılar arasındaki bir çatışmaydı. Lidya kralı Alyattes ile Med kralı Kyaksares arasındaki 5 yıllık savaşın bir gününde güneş tutulması gerçekleştiğinde “Tanrılar bu savaşı istemiyor” denilerek savaş sona erdirilir ve barış anlaşması yapılır. “Tutulma Savaşı” olarak adlandırılacak olan bu olay, M.Ö. 28 Mayıs 585 tarihinde gerçekleşti. Lidya’nın Sardeis’ten bu kadar uzak bir bölgede Medlerin ordularına karşı 5 yıl yardımsız kalması mümkün görünmemektedir. Muhtemelen, Alyattes, Frig yönetimi altında olan ve hatta savaş sırasında Frigyalıların yeni başkenti haline gelen Kerkenes yerleşiminden destek alarak savaşa devam etti. Sonuç olarak savaş barış anlaşmasıyla sonuçlanmış ve bölgede 40 yıl sürecek bir anlaşmanın temelleri atılmış oldu.

Statue-base-with-sphinx

Bu dönemde Kerkenes halkı Muski, Tabal, Kashka gibi yeni katılan halklarla birlikte güçlenmeye ve büyümeye başladı. Tıpkı Gordion’un son döneminde bir sıçrama yapan, gösterişli ve anıtsal yapılar inşa etmeye başlayan Gordion halkı gibi, bu barış sonucunda kendilerini daha güvende hissettiler ve yeni bir Gordion yaratmak için çalışmalara başladılar.

Kentin yaklaşık 7 kilometre uzunluğundaki surları, 2,5 kilometrekarelik bir yerleşim alanı oluşturmaktadır. Bu kadar büyük bir yerleşimin büyük bir ekonomik güce, nüfus yoğunluğuna ve bilgiye ihtiyaç duyduğu kesindir. Burada unutulmaması gereken en önemli nokta, bu insanların zaten anıtsal bir kent inşa edebilecek kapasiteye ve bilgiye sahip olmalarıdır. Bulunan saray kompleksinin ve idari yapının varlığı bir otoritenin varlığına işaret etmektedir. Gordion mimarisine zaten aşina olan insanların kendilerini daha fazla korumak için daha güçlü tahkimat sistemleri inşa etmeye çalışmaları oldukça doğaldır.

Kapadokya Kapısı içinde kazılan kült görüntüler. A) Yarı ikonik idol (S1); B) Anikonik stel (S2); C) Heykel tabanı (S3); D) Frig fibulaları ile heykel parçası. Ben Claasz Coockson'ın çizimleri.
Kapadokya Kapısı içinde kazılan kült görüntüler. A) Yarı ikonik idol (S1); B) Anikonik stel (S2); C) Heykel tabanı (S3); D) Frig fibulaları ile heykel parçası. Ben Claasz Coockson’ın çizimleri.

Boğazköy’de Hititlerden sonra kurulan yerleşimde bu surların örneklerinin bulunduğu görülmektedir. Lidya ile barışçıl ilişkilerin bir sonucu olarak, Sardeis gibi daha güçlü ve eğimli bir surun inşası, öğrenmenin geliştiği anlamına gelir.

Belki de Boğazköy’de kayıp Pteria şehrini aramak daha doğru olur.

Kerkenes yerleşiminin M.Ö. 540 yılında başkent Gordion gibi ateşli bir yıkımla karşı karşıya kaldığı ve terk edildiği düşünülmektedir.

Fildişi Plak. Fotoğraf: Kerkenes ve Demir Şehir
Fildişi Plak. Fotoğraf: Kerkenes ve Demir Şehir

540 yılında Lidya Krallığı’nın yıkılmasıyla Frig toprakları, Pers İmparatorluğu’nun bir parçası olarak Kapadokya, Paphlagonia ve Hellespontos ile birlikte Büyük Frig satraplığına bağlanmıştır.

Kazı, bu muazzam şehrin 8.000 metrekaresini ortaya çıkardı. En erken kazılar, şehri Demir Çağı’na yerleştirecek kadar uzun olan 1928’de birkaç hafta boyunca yapıldı. Bu kısa kazıları, 1996 yılından bu yana kent genelinde uzun soluklu kazılar izlemiştir. Başlıca kazı alanları, kentin saray kompleksinin bir kısmının yanı sıra yedi şehir kapısından birini de içermektedir.

Yerleşimin zorlu iklim koşullarına rağmen kazılar en iyi şekilde devam etmektedir. Kazılar Profesör Scott Branting’in yönetimi altındadır.

Önemli not: Derslerinde bizlere farklı bakış açıları kazandıran değerli hocam Prof. Dr. Şevket Dönmez‘e teşekkür ediyorum.

Kapak fotoğrafı: Kültür Portalı

Banner
Benzer Yazılar

Pulur Höyük kazılarında 3 bin yıllık insan yüzlü seramik parçası ortaya çıkarıldı

10 Eylül 2022

10 Eylül 2022

Erzurum’un Aziziye ilçesi sınırları içerisinde bulunan Pulur Höyük’e devam eden ikinci dönem kazı çalışmalarında kabartma tekniği ile yapılmış 3 bin...

Amastris Antik Kenti kurtarma kazılarında 2 bin yıllık amulet ortaya çıkarıldı

11 Kasım 2022

11 Kasım 2022

2014 yılında Bartın’ın Amasra ilçesinde okul inşaatı temel kazılarında Roma dönemi kalıntılarına ulaşılması sonrası gerçekleştirilen kurtarma kazılarında 2 bin yıllık...

Antandros Antik Kenti’nde 2 bin 350 yıllık Kibele Heykeli’ne ulaşıldı

21 Ağustos 2022

21 Ağustos 2022

Balıkesir’in Edremit İlçesi Altınoluk Beldesi’nin 4 kilometre doğusunda, İda Dağı (Kazdağı) eteklerinde, Pelasglar tarafından kurulmuş olan Antandros Antik Kenti’nde devam...

Ahlat Selçuklu Mezarlığı Dünyaya Tanıtılacak

26 Mart 2021

26 Mart 2021

Bitlis’in Ahlat ilçesinde bulunan Selçuklu mezarlığı Türk ve İtalyan  ortak projesi ile tüm dünyaya tanıtılmaya hazırlanıyor. Bilindiği üzere geçtiğimiz yıllarda...

Karacahisar Kalesi’nde Orhan Bey’in kendi adına bastırdığı sikke bulundu

14 Eylül 2022

14 Eylül 2022

Ertuğrul Gazi’nin ölümünden sonra beyliğin başına geçen Osman Bey’in ilk fethettiği Bizans Kalesi olan Karacahisar’da oğlu Orhan Bey’in kendine adına...

Türkiye Coğrafyasında Yaşayan Eski Topluluklar İklim Değişikliğine Kolayca Adepte Oldular

2 Kasım 2020

2 Kasım 2020

İklim değişikliği toplumsal çöküşü tetikleyebilir ve popülasyonları hareket etmeye zorlayabilir, ancak her zaman değil! Yeni arkeolojik araştırmalar, antik Türkiye’deki popülasyonların,...

Cami Avlusunda Roma Dönemi Mozaiği Bulundu

20 Mayıs 2021

20 Mayıs 2021

Osmanlı dönemine ait Tekeli Mehmet Paşa Camii avlusunda Roma dönemine ait geometrik motiflerden oluşan mozaik ortaya çıkarıldı. Avluda yapılan kazılarda...

Aizanoi’de heyecanlandıran keşif; Roma dönemi yuvarlak planlı çeşme kalıntısı bulundu

8 Kasım 2022

8 Kasım 2022

Anadolu’daki en iyi korunmuş Zeus Tapınağı’na ev sahipliği yapan aynı zamanda UNESCO Dünya Miras Geçici Listesi’nde yer alan Aizanoi Antik...

İstanbul’un en eski antik limanına sahip Bathonea Antik Kenti’nde 1600 yıllık bir yazı takımı ortaya çıkarıldı.

22 Ağustos 2022

22 Ağustos 2022

İstanbul Bathonea Antik Kenti’nde bir tüccara ait olduğu düşünülen minyatür kap, kemik yazı kalemi ve hokkadan oluşan 1600 yıllık bir...

İnkaya Mağarası’nda Paleolitik Dönem taş atölyesi bulundu

25 Ekim 2022

25 Ekim 2022

Anadolu ile Balkanlar arasında insan hareketliliğine dair önemli bilgiler verecek İnkaya Mağarası’nda devam eden kazılarda Orta Paleolitik Dönem taş atölyesi...

Anadolu’da Türk İzleri 4.000 Yıllık Bir Geçmişe Sahip Olabilir

6 Haziran 2021

6 Haziran 2021

İnsan doğduğu Afrika’dan büyük olasılıkla değişen iklim ve beraberinde gelen yiyecek, içecek ve barınma sorunları nedeniyle göç etmeye başladı. Afrika...

Çatalhöyük kazılarında çoklu mezara ulaşıldı

16 Eylül 2021

16 Eylül 2021

Avcı-toplayıcı kültürden sonra ilk yerleşim izlerinin görüldüğü Çatalhöyük kazılarında çoklu mezara ulaşıldı. Çatalhöyük’ün doğu höyüğünde bir evin kazı çalışmasında çeşitli...

Side Antik Kenti tapınaklar ile anılacak

10 Haziran 2022

10 Haziran 2022

Geçtiğimiz yıl Side Antik Kenti’nde kaçak yapıların yıkılması ile başlayan arkeolojik kazı çalışmaları tüm hızı ile devam ediyor. Kasım ayında...

Tunceli Müzesi’nde sergilenen ok uçları 5.000 yıllık tarihe ışık tutuyor

23 Eylül 2021

23 Eylül 2021

Son Neolitik/İlk Kalkolitik dönemden İlk Tunç Çağa kadar 11 yapı katına sahip Pulur Sakyol Höyüğü ‘nde ortaya çıkarılan ve Tunceli...

Olimpiyat oyunlarının da düzenlendiği Antakya Antik Hipodrom’unda eğlence ve oyun mekanları ortaya çıkarıldı

29 Eylül 2022

29 Eylül 2022

M. Ö. 67 yıllarında inşa edilen Roma Dönemi Antakya Antik Hipodromu’nda eğlence ve oyun mekanları ortaya çıkarıldı. Helenistik Dönem yapılarının...

Yorumlar
Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

[mc4wp_form id=”621″]