2 December 2023 Gelecek Geçmişin Ürünüdür

Kerkenes yerleşimi İkinci Gordion olabilir mi?

Yozgat’ın Sorgun ilçesi sınırları içerisinde yer alan Kerkenes Dağı’ndaki yerleşme uzun zamandır bilinmesine ve araştırılmasına rağmen hala bir çok sırrı barındırmaya devam ediyor.

Örneğin, bu yerleşimin adını hala bilmiyoruz.

2003 yılı kazı sezonunda bir dönem Med kenti olduğuna inanılan yerleşimde Frig yazıtlarının bulunması, kentin Frig yerleşimi olabileceğine işaret etti.

Antik kaynaklarda Pteria olarak kaydedilen kentin burası olduğu düşünülse de 1993 yılından beri devam eden çalışmalar ne yazık ki yerleşimin Pteria antik kenti olup olmadığına dair yeterli kanıt sağlayamamıştır.

Peki bu uzun zamanda ne oldu? Neyin gün ışığına çıktığına ve neyin hala gizli olduğuna bir göz atalım.

Her şeyden önce, şehrin bir Akdeniz şehri olmadığından neredeyse eminiz. Yerleşimde yapılan her kazı bize buranın bir Frig kenti olduğunu göstermiştir. Anıtlar ve seramik kalıntıları üzerindeki Frig yazıtları ile Frig kökenli insanların burada yaşadığını biliyoruz. Burada sadece yazıtları değil, Friglere ait dini inançların izlerini de adım adım takip etmek mümkündür.

Kerkenes Dağı Planları
Kerkenes Dağı Planları

Gordion kazılarının sonuçları, yerleşimin M.Ö. 700 yıllarında askeri bir saldırı sonucu başlayan bir yangınla sona erdiğini göstermektedir. Eusebius, başkent Gordion’u yağmalayıp tahrip eden ve Midas’ın ölümüne neden olan Kimmer istilası için M.Ö. 696-695 ve Sextus Julius Africanus M. Ö. 675-674 tarihlerini verir.

Araştırmalara göre, Kerkenes şehri M.Ö. 7. yüzyılın sonlarında ve 6. yüzyılın ilk yarısında bir nesil boyunca inşa edilmiş ve iskan edilmiştir. Yeni bir ikinci başkent Gordion’u kurmak için yeterli zaman geçmiş olmalıydı.

Kapadokya Kapısı duvarının restore edilmiş bölümü. Fotoğraf: Chicago
Kapadokya Kapısı duvarının restore edilmiş bölümü. Fotoğraf: Chicago

Yerleşimde 757 yapı taşı ortaya çıkarılmıştır. Ayrıca su ihtiyacını karşılamak için tüm yaz boyunca idare edilebilen yapay göletler oluşturulmuştur. Bu yapay göletlerin tabanları taş döşeme ile kaplıdır. Yerleşimde 7 ana kapı bulunmaktadır ve kapıların anıtsal görünümü oldukça dikkat çekicidir. 7 ana kapının ana yollara açık olduğu , bu da şehrin muhtemelen her zaman tehlikede olan yoğun Kimmer saldırıları döneminde inşa edildiği göz önüne alındığında şaşırtıcı değildir. Anadolu’nun bu dönemde siyasi bir birlik olmaktan uzak, karışık bir dönemden geçtiğini de belirtmekte fayda var.

Halys Nehri Savaşı veya Tutulma Savaşı, M. Ö. 6. yüzyılın başlarında Medler ve Lidyalılar arasındaki bir çatışmaydı. Lidya kralı Alyattes ile Med kralı Kyaksares arasındaki 5 yıllık savaşın bir gününde güneş tutulması gerçekleştiğinde “Tanrılar bu savaşı istemiyor” denilerek savaş sona erdirilir ve barış anlaşması yapılır. “Tutulma Savaşı” olarak adlandırılacak olan bu olay, M.Ö. 28 Mayıs 585 tarihinde gerçekleşti. Lidya’nın Sardeis’ten bu kadar uzak bir bölgede Medlerin ordularına karşı 5 yıl yardımsız kalması mümkün görünmemektedir. Muhtemelen, Alyattes, Frig yönetimi altında olan ve hatta savaş sırasında Frigyalıların yeni başkenti haline gelen Kerkenes yerleşiminden destek alarak savaşa devam etti. Sonuç olarak savaş barış anlaşmasıyla sonuçlanmış ve bölgede 40 yıl sürecek bir anlaşmanın temelleri atılmış oldu.

Statue-base-with-sphinx

Bu dönemde Kerkenes halkı Muski, Tabal, Kashka gibi yeni katılan halklarla birlikte güçlenmeye ve büyümeye başladı. Tıpkı Gordion’un son döneminde bir sıçrama yapan, gösterişli ve anıtsal yapılar inşa etmeye başlayan Gordion halkı gibi, bu barış sonucunda kendilerini daha güvende hissettiler ve yeni bir Gordion yaratmak için çalışmalara başladılar.

Kentin yaklaşık 7 kilometre uzunluğundaki surları, 2,5 kilometrekarelik bir yerleşim alanı oluşturmaktadır. Bu kadar büyük bir yerleşimin büyük bir ekonomik güce, nüfus yoğunluğuna ve bilgiye ihtiyaç duyduğu kesindir. Burada unutulmaması gereken en önemli nokta, bu insanların zaten anıtsal bir kent inşa edebilecek kapasiteye ve bilgiye sahip olmalarıdır. Bulunan saray kompleksinin ve idari yapının varlığı bir otoritenin varlığına işaret etmektedir. Gordion mimarisine zaten aşina olan insanların kendilerini daha fazla korumak için daha güçlü tahkimat sistemleri inşa etmeye çalışmaları oldukça doğaldır.

Kapadokya Kapısı içinde kazılan kült görüntüler. A) Yarı ikonik idol (S1); B) Anikonik stel (S2); C) Heykel tabanı (S3); D) Frig fibulaları ile heykel parçası. Ben Claasz Coockson'ın çizimleri.
Kapadokya Kapısı içinde kazılan kült görüntüler. A) Yarı ikonik idol (S1); B) Anikonik stel (S2); C) Heykel tabanı (S3); D) Frig fibulaları ile heykel parçası. Ben Claasz Coockson’ın çizimleri.

Boğazköy’de Hititlerden sonra kurulan yerleşimde bu surların örneklerinin bulunduğu görülmektedir. Lidya ile barışçıl ilişkilerin bir sonucu olarak, Sardeis gibi daha güçlü ve eğimli bir surun inşası, öğrenmenin geliştiği anlamına gelir.

Belki de Boğazköy’de kayıp Pteria şehrini aramak daha doğru olur.

Kerkenes yerleşiminin M.Ö. 540 yılında başkent Gordion gibi ateşli bir yıkımla karşı karşıya kaldığı ve terk edildiği düşünülmektedir.

Fildişi Plak. Fotoğraf: Kerkenes ve Demir Şehir
Fildişi Plak. Fotoğraf: Kerkenes ve Demir Şehir

540 yılında Lidya Krallığı’nın yıkılmasıyla Frig toprakları, Pers İmparatorluğu’nun bir parçası olarak Kapadokya, Paphlagonia ve Hellespontos ile birlikte Büyük Frig satraplığına bağlanmıştır.

Kazı, bu muazzam şehrin 8.000 metrekaresini ortaya çıkardı. En erken kazılar, şehri Demir Çağı’na yerleştirecek kadar uzun olan 1928’de birkaç hafta boyunca yapıldı. Bu kısa kazıları, 1996 yılından bu yana kent genelinde uzun soluklu kazılar izlemiştir. Başlıca kazı alanları, kentin saray kompleksinin bir kısmının yanı sıra yedi şehir kapısından birini de içermektedir.

Yerleşimin zorlu iklim koşullarına rağmen kazılar en iyi şekilde devam etmektedir. Kazılar Profesör Scott Branting’in yönetimi altındadır.

Önemli not: Derslerinde bizlere farklı bakış açıları kazandıran değerli hocam Prof. Dr. Şevket Dönmez‘e teşekkür ediyorum.

Kapak fotoğrafı: Kültür Portalı

Banner
Benzer Yazılar

Avcı-toplayıcı insanların 14 bin yıllık tarım aletleri bulundu

9 Ekim 2021

9 Ekim 2021

Anadolu’da yaşayan avcı-toplayıcı kültür dönemi insanlarının yaşantıları ile ilgili maddi varlıklara son arkeolojik kazılar ile daha çok ulaşılmaya başlandı. Göbeklitepe,...

Efes Antik Kentine Su Götüren Kanal Bulundu

25 Mayıs 2021

25 Mayıs 2021

Efes Antik Kentine su götüren 2000 yıllık su kanalı bulundu. Aydın Arkeoloji Müzesi ekipleri tarafından ortaya çıkarılan 50 metrelik su...

Çorum’da Köktürk dönemi kurganlarına benzeyen yapılarla karşılaşıldı

17 Kasım 2022

17 Kasım 2022

Çorum’da Köktürk dönemi kurganlarına benzeyen birçok salur damgalı mezar yapıları ile karşılaşıldı. 1071 öncesi toplu mezar ve kurgan yapılarına Çorum’un...

Kremasyon ölü gömme ritüeli ve Anadolu’da görüldüğü yerler

16 Mart 2022

16 Mart 2022

Duygusal evrim, yerleşik kültüre geçen toplumlarda öbür dünya bilincini oluşturmaya başladı. Bu bilinç, ölü gömme ritüellerinin oluşmasını ve çeşitlenmesini sağladı....

Gökçeseki kazıları Philadelphia Antik Kenti hakkında bilgilerimizi artıracak

14 Mayıs 2022

14 Mayıs 2022

Anadolu Roma ve Bizans tarihinin önemli taşlarından birisi olan Gökçeseki Örenyeri’nde (Philadelphia Antik Kenti) ara verilen kazılara geçen yıl tekrar...

Karadağ’ın zirvesinde Urartulara ait kale kalıntısına ulaşıldı

2 Temmuz 2022

2 Temmuz 2022

Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi (YYÜ) Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Başkanı Prof. Dr. Rafet Çavuşoğlu başkanlığındaki kazı ekibi Urartulara ait en...

İznik Gölü’ndeki batık bazilikada Aziz Nikolas (Noel Baba) figürlü kolye ucu ortaya çıkarıldı

6 Ekim 2022

6 Ekim 2022

İznik Gölü’nde 1.5 metre derinlikte kalıntıları bulunan bazilikada başlatılan su altı arkeolojik kazı çalışmalarında Aziz Nikolas (Noel Baba) figürlü kolye...

İzmir’de 14000 yıllık yerleşim alanı keşfedildi

26 Kasım 2021

26 Kasım 2021

İzmir’de Dikili ve Bergama arasında bulunan bir mağarada 14000 yıllık yerleşim alanı keşfedildi. Alman Arkeoloji Enstitüsü’nün (DAI) yaptığı bilgilendirme de,...

2500 Yıllık Afrodit Tapınağı Keşfedildi

2 Ocak 2021

2 Ocak 2021

Arkeologlar, İzmir iline bağlı Çeşme ve Urla ilçesi civarında Tanrıça Afrodit adına yapılmış 2500 yıllık bir tapınak keşfettiler. İzmir’e bağlı...

Hitit Bit-Hilaniler’inden Antik Yunan Tapınak Sütunlarına

13 Şubat 2021

13 Şubat 2021

Bit-Hilani kelimesinin Hititçe Hilambar yani kapı sözcüğünden türemiş olduğu düşünülmektedir. Demir çağında sıcak olan her yerde kullanılmış olan yapı türüdür....

Prusias ad Hypium Antik Kenti’nde “Dionysos Kült Yeri”ni yansıtan bir aslan mozaiği bulundu

16 Kasım 2023

16 Kasım 2023

Düzce’de bulunan Prusias ad Hypium Antik Kenti’nde ‘Dionysos Kült Yeri’ni tasvir eden bir mozaik bulundu. Prusias ad Hypium antik kentin...

İstinat Duvarı Çalışmasına Bakarken Roma Döneminden Kalma Stel Keşfetti

14 Ocak 2021

14 Ocak 2021

Erdoğan Tunaboylu, Bursa iline bağlı Nilüfer ilçesinde ki Evinin karşısında yapılan istinat duvarının yapımını izlerken Roma döneminden kalma steli keşfetti....

Hattuşa kazılarında 2 bin 800 yıllık fil dişinden yapılmış süsleme parçası bulundu

13 Kasım 2023

13 Kasım 2023

Anadolu’nun ilk merkezi devlet teşkilatını kuran Hititlerin başkenti Hattuşa’da Prof. Dr. Andreas Schachner başkanlığında devam eden kazılarda 2 bin 800...

Puduhepa’nın memleketi Lawazantiya’nın yeri Tatarlı Höyük ile aydınlanacak

8 Kasım 2021

8 Kasım 2021

Hitit İmparatorluğu’nun güçlü krallarından III. Hattusili’nin karısı Puduhepa’nın doğup büyüdüğü yer olan Lawazantiya’nın yerinin belirlenmesini sağlayacak bulgulara Tatarlı Höyük kazıları...

Ahlat Selçuklu Mezarlığı Dünyaya Tanıtılacak

26 Mart 2021

26 Mart 2021

Bitlis’in Ahlat ilçesinde bulunan Selçuklu mezarlığı Türk ve İtalyan  ortak projesi ile tüm dünyaya tanıtılmaya hazırlanıyor. Bilindiği üzere geçtiğimiz yıllarda...

Yorumlar
Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

[mc4wp_form id=”621″]