21 September 2023 Gelecek Geçmişin Ürünüdür

Dünyanın En Büyük İmparatorluğu Hangisiydi?

Dünya üzerinde kurulan en büyük imparatorluk hangisiydi? Sorusuna verilecek cevap aşağı yukarı bellidir. Kimisi Büyük Roma İmparatorluğu diyecek, kimi Cengiz Han’ın kurduğu Moğol İmparatorluğu, kimi de Osmanlı İmparatorluğu… Ama akıllara ikinci bir soru takılıyor. Peki, bu büyüklük neye göre belirleniyor. Toprağa mı, nüfusa mı, elinde bulunan askeri güce göre mi, ya da hüküm sürdüğü zamana göre mi?

İngiliz İmparatorluğu zirvede dünya yüzeyinin ve nüfusunun dörtte birini yönetti, ancak yine de tarihin en büyük imparatorluğu değil. (Resim: © Universal History Archive / Universal Images Group, Getty Images aracılığıyla)

Live Science dergisinde yayınlanan bir makale, dünyanın en büyük imparatorluğunu değişik kanallardan ele alarak bu akıllara takılan soruya yanıt arandığını gösteriyor.

Benjamin Plackett imzalı makale de, “dünyanın en büyük imparatorluğu, Guinness Dünya Rekorları’na göre , cevap MÖ 480’deki Achaemenid İmparatorluğu’dur. Ayrıca Pers İmparatorluğu olarak da bilinen, dünya nüfusunun% 44’ünün şu anda Akhaemenid tahtından yönetildiği tahmin edilmektedir. Günümüz İran’ı, bu önlemle onu tarihin en büyük imparatorluğu yapıyor” bilgisi sunuluyor.

“Ancak, belki de şaşırtıcı olmayan bir şekilde, herkes aynı fikirde değil. Bunun nedeni, küresel nüfusun payının bir imparatorluğun genişliğini ölçmenin yalnızca bir yolu olması ve bazılarının, farklı dönemlerdeki imparatorlukları karşılaştırırken bu ölçüyü kullanmanın gerçekten adil olup olmadığını sorgulamasıdır” diyen makalenin yazarı Plackett, makalesine şu argümanlarla devam ediyor.

Örneğin, Ahameniş İmparatorluğu zirvesindeyken, sadece 112,4 milyon insan hayatta kalmıştı. İngilizler, 1901’de dünya nüfusunun nispeten yetersiz bir çeyreğine hükmetti, ancak o zamana kadar küresel nüfus 1,6 milyara yükseldi. İngiliz ve Ahameniş imparatorluklarını bu ölçü ile karşılaştırmak mantıklı mı? Yoksa elmaları portakallarla mı karşılaştırıyoruz?

Bu, boyutu ölçmenin diğer yollarının artılarını ve eksilerini incelemeden; en büyük kara kütlesi; en büyük bitişik kara kütlesi; en büyük ordu; en büyük gayri safi yurtiçi hasıla; ve bunun gibi… Karar vermek zor.

Bunun yerine, uzun vadeli etki ve istikrarı ölçmek için bir metrik kullanmalıyız, diyor bir Mısır bilimci ve Avustralya, Sidney’deki Macquarie Üniversitesi Tarih Müzesi’nin yöneticisi Martin Bommas, “çünkü toprağı biriktirmek için savaşan kampanyalara girişmek bir şey, ama bu bu bölgeleri korumak ve yönetmek için farklı bir dizi lojistik beceri ve altyapı gerektirmesi başka birşey” ifade ediyor.

Bommas Live Science’a “Benim için metrik yıllar olarak sayılacak,” dedi. “Hitler’in Üçüncü Reich’ına bakın; Romalılar, çok fazla toprak aldı, ama kimse ona imparatorluk demezdi çünkü sadece altı yıl sürdü ve topyekün bir savaş döneminde kaldı.”

Bommas, “Bir imparatorluk olarak sınıflandırılmak için, refah getirmek için bir barış dönemine sahip olmanız gerektiğini düşünüyorum. Kaynakların ve servetin anavatana geri gönderilebilmesi için bu refahtan yararlanılabileceğini” söyledi.

Cengiz Han’ın Moğol İmparatorluğu, dünyanın en büyük imparatorluğunun başarısız olduğu yer burasıdır . Kuruluşundan sadece 88 yıl sonra, imparatorluk dört ayrı hanlığa bölündü çünkü Cengiz Han’ın soyundan gelenler ard arda kavga ettiler ve Moğol İmparatorluğu’nun nispeten kısa birliğinin çoğu, dışarıdan gelenlerle savaşa girerek sınırlarını kanıtladığında agresif bir şekilde genişletti. Bu durum da sürdürülemez bir durum olarak ortaya çıktı.

Cengiz Han’ın Moğol İmparatorluğu 1227’de ve en büyük ölçüde 1279’da. (Resim kredisi: Shutterstock)

Britanya İmparatorluğu bitişik olmayabilir (tek bir anakara üzerinde olmayabilir), ancak kontrolü altındaki kara kütlesi açısından Moğolları yener. Bommas “O kadar büyüktü ki bugün onu anlamak için neredeyse mücadele ediyoruz” dedi. “Güneş İngiliz İmparatorluğu üzerinde tam anlamıyla batmadı ve kontrol ettiği sadece kara değildi; denizlere İngilizler hakimdi.”

İngiliz İmparatorluğu, o zamanlar ayrı olan İngiltere ve İskoçya krallıklarının Amerika ve Karayipler’de ilk denizaşırı kolonilerini kurmasıyla 1500’lerin sonunda ortaya çıktı. Teknik düzeyde, Cebelitarık ve Falkland Adaları dahil 14 nispeten küçük denizaşırı bölgeye sahip olmaya devam ederek Britanya İmparatorluğunun – önemli ölçüde azalmış bir anlamda da olsa – hala var olduğunu iddia edebilirsiniz. Ayrıca Avustralya, Belize, Kanada, Yeni Zelanda, Papua Yeni Gine ve birkaç Karayip ülkesi dahil olmak üzere Kraliçe II. Elizabeth’in hala devlet başkanı olduğu İngiliz Milletler Topluluğu Krallığı olarak da bilinen 16 bağımsız ülke vardır. Bommas, çoğu kişinin İngiltere’nin Hong Kong’u Çin’e geri verdiği 1997’de bittiğini kabul ettiğini söyledi.

Bommas, “Prens Charles, Hong Kong’un sonu belirlediğini söyledi,” dedi. “İmparatorluktaki son büyük koloniydi, bu yüzden onunla birlikte gitmekten mutluyum.”

600 yıl 3 kıta da hüküm süren bir çağ açıp bir çağ kapatan Osmanlı İmparatorluğu haritası

Prens Charles ile de aynı fikirdeysek, Britanya İmparatorluğu kabaca 400 yıl sürdü, yani İngilizler dünyanın diğerlerinden daha fazla bölümünü fethetmiş olsa da, uzun ömürlülükle ölçüldüğünde hala en büyük imparatorluk olarak adlandırılamazlar. Osmanlı İmparatorluğu ise, 600 yıl hüküm sürdü. Bu 600 yıllık süreç, İngiliz İmparatorluğu saf dışı bırakıyor. Ancak Roma İmparatorluğu’nun ikiye bölünerek Batı Roma İmparatorluğu ve Doğu Roma İmparatorluğu’nu yaratmak için ikiye bölündüğünde devam ettiğini kabul ettiğinizi varsayarsak – ikincisi en uzun olanı yaklaşık 1.500 yıl sürdü.

Bommas, “Yıllar boyunca bakarsanız, Romalılar bu yarışmayı kesin olarak kazandı” dedi.

 

Editör Notu: Habere konu olan bu makale de bize göre Avrupa Hun İmparatorluğu’nun da değerlendirmeye alınması gerekiyor. Atilla’nın büyük bir askeri güçle Avrupa’yı sosyal, kültürel, demografik yapısını değiştirmesi ve Kavimler Göçü’nün başlamasında ve Batı Roma İmparatorluğu’nun yıkılmasında önemli bir etken olması gözden kaçırılmaması gereken bir imparatorluktur.

Avrupa’yı sosya-ekonomik kültürel boyutta değişimine yol açan Avrupa Hun İmparatorluğu-Atilla Han

 

Banner
Benzer Yazılar

Libasyon alanlı Urartu mezarı keşfedildi

16 Ocak 2023

16 Ocak 2023

Van Gölü sularının çekilmesiyle ortaya çıkan Urartu dönemi tapınak kalıntılarına yakın bir yerde libasyon ritüelinin yapıldığı 3 odalı mezar ortaya...

Diyarbakır Surları’nın iki burcunun restorasyonu tamamlandı

19 Ocak 2023

19 Ocak 2023

Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi tarafından “Surlar’da Diriliş” mottosuyla başlatılan çalışmalarda Dağkapı 1 ve 2 nolu burçların restorasyonu tamamlandı. UNESCO Dünya Kültür...

Almanya’da 3000 yıllık ahşap dilek kuyusu bulundu

8 Ocak 2023

8 Ocak 2023

Almanya’nın Bavyera eyaletindeki Germering kasabasında, arkeologlar ritüel birikintilerle dolu iyi korunmuş bir Tunç Çağı ahşap kuyusunun kalıntılarını ortaya çıkardılar. Arkeologlara...

Taklamakan Çölü’nün oluştuğu tarih bulundu

22 Şubat 2023

22 Şubat 2023

Asya’nın ikinci büyük Çin’in ise en büyük kum çölü olan Taklamakan Çölü’nün oluştuğu tarih bulundu. Çin’in kuzeybatısında yer alan ve...

Pakistan’da 2 bin 300 yıllık Budist tapınağı bulundu

23 Aralık 2021

23 Aralık 2021

Pakistanlı ve İtalyan arkeologlardan oluşan ortak bir ekip tarafından Kuzeybatı Pakistan’da 2300 yıllık bir Budist Tapınağının kalıntıları keşfedildi. ISMEO olarak...

Blaundos Antik Kenti’nde Tanrıça Demeter’in sunak alanı bulundu

22 Aralık 2021

22 Aralık 2021

Uşak’ın Ulubey ilçesinde yer alan Blaundos Antik Kenti kazı çalışmalarında Bereket Tanrıçası Demeter’in sunak alanı ortaya çıkarıldı. Uşak Üniversitesi Arkeoloji...

Yeni kanıtlar, Vikinglerin Kolomb’dan önce Kuzey Amerika’ya geldiğini gösteriyor

23 Mayıs 2023

23 Mayıs 2023

Kuzey Amerika’nın keşfi Kristof Kolomb ile eş anlamlı olsa da, yeni kanıtlar Viking denizcilerinin Kolomb’dan yaklaşık 700 yıl önce Kuzey...

Trabzon’da Yaşam 13.000 Yıl Önce Bu Mağarada Başlamış

11 Mart 2021

11 Mart 2021

Karadeniz Teknik Üniversitesi Arkeoloji Bölümü akademisyenleri, Trabzon’da yaşamın 13.000 yıl önce Koskarlı Mağarası’nda başlamış olduğunu gösteren bulgulara ulaştılar. Trabzon’un Düzköy...

Suaygırları Yüzünden Çıkan Savaşta Öldürülen Mısır Firavunu

17 Şubat 2021

17 Şubat 2021

Firavun II. Seqenenre Taa savaş alanında korkunç bir ölümle karşılaştı. Live Science’de yayınlanan bir habere göre Firavun ülkesini korumak isterken...

Dünyanın En Eski Pitonu 47 Milyon Yaşında!

17 Aralık 2020

17 Aralık 2020

Bilim insanları 47 milyon yıllık fosil kalıntılarından dünyanın en eski pitonunu tespit ettiler. Bilim insanı Krister Smith, São Paulo Üniversitesi’nden...

Aizanoi kazılarında kemik atölyesi ortaya çıkarıldı

13 Kasım 2021

13 Kasım 2021

UNESCO Dünya Geçici Miras Listesi’nde yer alan Aizanoi Antik Kenti’nde gerçekleştirilen kazı çalışmalarında kemik atölyesi ve kandil dükkanı ortaya çıkarıldı. İkinci...

Minos Yazısı Linear A’nın Çözülmesi Yönünde Büyük Adım

31 Ocak 2021

31 Ocak 2021

Avrupa’nın ilk büyük medeniyetinin kurucusunun esrarengiz Minoslular olduğuna inanılmaktadır. Minos, Yunanistan’a bağlı Girit Adası‘nda görülen (M. Ö. 3500 yıllarında) tunç...

Türkiye’nin İlk Kadın Arkeoloğu “Jale İnan”

8 Mart 2021

8 Mart 2021

Türkiye’nin ilk kadın arkeoloğu olan Jale İnan, Türk arkeoloji dünyası adına çok güzel işlere imza atmış, alanında ilk kadın uzman olarak ismini...

Karadeniz’in Zeugması’nda 1800 yıllık Roma askerine ait demir maske bulundu

23 Kasım 2021

23 Kasım 2021

Karadeniz’in Zeugması olarak bilinen Hadrianaupolis Antik Kenti’nde yapılan kazılarda Roma askerine ait 1800 yıllık demir maske bulundu. Karabük’ün Eskipazar ilçesindeki...

En eski Budist tapınaklarından biri ortaya çıkarıldı

3 Şubat 2022

3 Şubat 2022

Budizm’in kurucusu Siddhartha Gautama’nın ölümünden birkaç yüzyıl sonra inşa edildiği düşünülen en eski Budist tapınaklarından birisi Pakistan’da ortaya çıkarıldı. MÖ...

Yorumlar
Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

[mc4wp_form id=”621″]